کاشت بادام

راهنمای جامع کاشت، داشت و برداشت بادام

درخت بادام با نام علمی Prunus dulcis ( بادام درختی)  یکی از مهم‌ترین درختان مناطق خشک و نیمه‌ خشک است که به دلیل ارزش اقتصادی و غذایی بالا در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، کشت می‌شود. کاشت بادام به دلیل نیاز آبی نسبتاً کم و مقاومت بالا به خشکی، یکی از گزینه‌ های مناسب برای کشاورزی پایدار در مناطق با بارندگی محدود محسوب می‌شود. استفاده از بهترین کود برای بادام و مدیریت صحیح باغ، می تواند برداشت محصول بادام درختی ممتاز را تضمین کند.

 

شرایط اقلیمی مناسب برای کاشت بادام

بادام درختی است که برای رشد مطلوب به زمستان‌های ملایم تا سرد و تابستان‌های گرم و خشک نیاز دارد. این گیاه در برابر یخبندان‌های دیررس بهاره حساس است و از این‌ رو، مناطق دارای تغییرات شدید دمایی در اوایل بهار برای کشت آن مناسب نیستند. نیاز سرمایی این درخت برای شکستن خواب زمستانی بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ ساعت در دمای زیر ۷ درجه سانتی‌گراد است. اگر سرمای مورد نیاز تأمین نشود، جوانه‌ های گل به‌ درستی رشد نکرده و عملکرد درخت کاهش می‌ یابد. همچنین، بادام به نور کافی نیاز دارد و حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم خورشید در روز برای رشد مناسب آن ضروری است.

شرایط آب و هوایی و نیاز آبی برای کاشت بادام

ارتفاع مطلوب برای کاشت بادام بین ۷۰۰ تا ۱۸۰۰ متر از سطح دریا است. در این ارتفاعات تعادل مناسبی بین سرمای زمستانی و گرمای تابستانی وجود دارد. بارندگی سالانه مطلوب برای این درخت حدود ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر است، اما در سال‌ های کم‌ باران، آبیاری تکمیلی می‌تواند عملکرد درخت را افزایش دهد. درخت بادام نیاز آبی متوسطی دارد و مقدار آن بسته به شرایط خاک، اقلیم و روش آبیاری، بین ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ مترمکعب در هکتار متغیر است.

بهترین روش های کاشت بادام

برای کاشت بادام، انتخاب زمین مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. این درخت در خاک‌های لومی شنی، زهکشی‌شده و با pH بین ۶ تا ۷.۵ عملکرد بهتری دارد. خاک‌هایی با عمق کم، بافت سنگین و زهکشی ضعیف، رشد ریشه را محدود کرده و باعث کاهش عملکرد درخت می‌شوند. آماده‌سازی زمین شامل شخم عمیق، افزودن مواد آلی و اجرای سیستم زهکشی مناسب است.

بادام دارای ارقام مختلفی است که برخی از آن‌ها زودگل و برخی دیگر دیرگل هستند. در مناطقی که احتمال سرمازدگی بهاره وجود دارد، انتخاب ارقام دیرگل مانند فرانیس، آذر و سهند توصیه می‌شود. در مناطقی با زمستان‌های معتدل، ارقام زودگل مانند نون‌ پاریل و مامایی عملکرد بهتری دارند. تکثیر بادام به دو روش کاشت بذر و نهال انجام می‌شود. کاشت بذر بیشتر برای تولید پایه‌های مقاوم به خشکی استفاده شده و سپس پیوند روی آن انجام می‌شود. اما روش رایج‌تر، کاشت نهال‌های پیوندی بر روی پایه‌های مقاومی مانند GF677، GN15 و بادام تلخ است.

کاشت نهال در فصل خواب (پاییز یا زمستان) انجام می‌شود. فاصله مناسب بین درختان بسته به نوع خاک و اقلیم، معمولاً ۵×۶ یا ۶×۶ متر است که در هر هکتار بین ۲۸۰ تا ۳۳۰ درخت کاشته می‌شود.

بهترین کود برای کاشت بادام

تغذیه مناسب درخت بادام تأثیر مستقیمی بر رشد، باردهی و کیفیت محصول دارد. انتخاب کود مناسب باید بر اساس نیازهای درخت در مراحل مختلف رشد، نوع خاک و شرایط اقلیمی انجام شود.

کودهای آلی (حیوانی و کمپوست)

کودهای آلی به بهبود ساختار خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و تقویت میکروارگانیسم‌های مفید کمک می‌کنند. این کودها معمولاً قبل از کاشت یا در فصل پاییز استفاده می‌شوند.

• کود دامی پوسیده (گاوی، گوسفندی، مرغی)
  • بهبود حاصلخیزی خاک و افزایش نگهداری رطوبت
  • مقدار مصرف: ۲۰ تا ۳۰ تن در هکتار (هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار)
• کمپوست و ورمی‌کمپوست
  • بهبود تهویه خاک و افزایش فعالیت میکروبی
  • مقدار مصرف: ۵ تا ۱۰ تن در هکتار

کودهای ماکرو (اصلی) برای بادام

درخت بادام برای رشد و باردهی به سه عنصر نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) نیاز دارد. بهترین کود برای بادام، کودهایی است که با توجه به کمبودهای خاک تهیه شده و در زمان مناسب در اختیار گیاه قرار بگیرد. بنابراین تست بیوشیمیایی خاک قبل از اقدام به تهیه هر نوع کودی، لازم به انجام است.

کودهای نیتروژن‌دار (N)

نیتروژن تأثیر مستقیمی بر رشد رویشی، تولید برگ و فتوسنتز دارد. کمبود نیتروژن باعث کاهش رشد، زرد شدن برگ‌ها و کاهش محصول می‌شود.

• اوره (۴۶% N)
  • افزایش رشد رویشی و سبزینگی درخت
  • مقدار مصرف: ۱۵۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار در دو نوبت (اوایل بهار و پس از برداشت)
• نیترات آمونیوم (۳۴% N)
  • تأمین سریع نیتروژن و افزایش مقاومت درخت
  • مقدار مصرف: ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار
• سولفات آمونیوم (۲۱% N)
  • مناسب برای خاک‌های قلیایی، افزایش جذب نیتروژن
  • مقدار مصرف: ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار

کودهای فسفره (P)

فسفر نقش کلیدی در رشد ریشه، گل‌دهی و تشکیل میوه دارد. کمبود آن باعث کاهش گل‌دهی و ضعف درخت می‌شود.

• فسفات دی‌آمونیوم (DAP)
  • بهترین منبع فسفر و نیتروژن برای رشد اولیه
  • مقدار مصرف: ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار
• سوپرفسفات تریپل
  • افزایش قدرت ریشه‌زایی و باروری درخت
  • مقدار مصرف: ۱۲۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار

کودهای پتاسیمی (K)

پتاسیم باعث بهبود کیفیت میوه، مقاومت به خشکی و بیماری‌ها و افزایش میزان روغن مغز بادام می‌شود.

• سولفات پتاسیم (K₂SO₄)
  • بهترین منبع پتاسیم برای درخت بادام
  • مقدار مصرف: ۲۰۰ تا ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار
• کلرید پتاسیم (KCl)
  • تأمین پتاسیم در خاک‌های کم‌نمک
  • مقدار مصرف: ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار

کودهای ریزمغذی (عناصر کم‌مصرف)

درخت بادام علاوه بر کودهای ماکرو، به برخی عناصر ریزمغذی نیاز دارد که کمبود آن‌ ها باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می‌شود. بنابراین مطالعه و آگاهی از بهترین کود برای بادام، ضروری است.

• روی (Zn)
  • افزایش گل‌دهی و گرده‌افشانی
  • محلول‌پاشی سولفات روی (۲ تا ۳ در هزار) در زمستان و اوایل بهار
• بر (B)
  • بهبود تلقیح گل و تشکیل میوه
  • محلول‌پاشی اسید بوریک (۱ تا ۲ در هزار) در قبل از گل‌دهی
• منیزیم (Mg)
  • تقویت فتوسنتز و رشد میوه
  • مصرف سولفات منیزیم (۲۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار)
• آهن (Fe)
  • جلوگیری از زردی برگ‌ها و افزایش کلروفیل
  • مصرف کلات آهن (۵ تا ۱۰ کیلوگرم در هکتار به روش چالکود)

برنامه تغذیه‌ای درخت بادام

قبل از کاشت

• ۲۰ تا ۳۰ تن کود دامی پوسیده + ۱۵۰ کیلوگرم فسفات دی‌آمونیوم + ۲۰۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم

در بهار (شروع رشد)

• ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم اوره + ۱۰۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم
• محلول‌پاشی روی و بر برای بهبود گل‌دهی

در تابستان (قبل از رشد مغز)

• ۵۰ تا ۸۰ کیلوگرم نیترات آمونیوم
• ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم</li></ul><p data-start=”3276″ data-end=”3295″>
  • ۱۰۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم + ۵۰ کیلوگرم فسفات دی‌آمونیوم
  • محلول‌پاشی روی و آهن برای افزایش مقاومت درخت

  استفاده از بهترین کود برای بادام  تأثیر قابل‌ توجهی در افزایش رشد، عملکرد و کیفیت مغز بادام دارد. استفاده از کودهای نیتروژن، فسفر و پتاسیم در مراحل رشد، همراه با تأمین ریزمغذی‌هایی مانند روی، بر و آهن، باعث تقویت درخت و افزایش مقاومت آن به تنش‌های محیطی می‌شود. برنامه تغذیه‌ای متعادل و استفاده از روش‌ هایی مانند چالکود و محلول‌ پاشی، بهترین نتایج را در افزایش تولید بادام به همراه خواهد داشت.

  آفات مهم درخت بادام

  درخت بادام ممکن است توسط چندین آفت مهم تهدید شود که باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می‌شوند. کرم گلوگاه انار (Apomyelois ceratoniae) یکی از آفات رایج بادام است که به مغز میوه نفوذ کرده و آن را غیرقابل مصرف می‌کند. کنه نقره‌ ای بادام (Tetranychus spp) نیز باعث تغییر رنگ و خشکی برگ‌ها شده و رشد درخت را مختل می‌کند. شته سبز بادام (Myzus persicae) از شیره برگ‌ها تغذیه کرده و علاوه بر کاهش فتوسنتز، ویروس‌ ها را نیز منتقل می‌کند. سوسک پوست‌خوار (Scolytus amygdali) یکی دیگر از آفات مهم است که با ایجاد تونل در شاخه‌ها، باعث ضعف و خشک شدن درخت می‌شود. برای کنترل این آفات، استفاده از روش‌های بیولوژیک، رعایت بهداشت باغ، هرس شاخه‌های آلوده و در صورت لزوم، استفاده از سموم مناسب توصیه می‌شود.

  

بهترین سم آفت کش درخت بادام

برای کنترل آفات بادام، استفاده از روش‌ های تلفیقی مانند مدیریت زراعی، کنترل بیولوژیکی و کاربرد سموم شیمیایی ضروری است.

کرم گلوگاه انار (Apomyelois ceratoniae)

• • سموم مؤثر: دیفلوبنزورون (Dimilin) 25% به میزان ۰.۵ در هزار، ایندوکساکارب (Avaunt) 15% به میزان ۰.۳ در هزار.
  • بهترین زمان سم‌پاشی: پس از ریزش گلبرگ‌ها و در مراحل اولیه تشکیل میوه.

کنه نقره‌ای بادام (Tetranychus spp)

• • سموم مؤثر: نئورون (Neoron) 50% به میزان ۱ در هزار، آبامکتین (Abamectin) 1.8% به میزان ۰.۳ تا ۰.۵ در هزار
  • بهترین زمان سم‌پاشی: اوایل تابستان، زمانی که تعداد کنه‌ها افزایش می‌یابد

شته سبز بادام (Myzus persicae)

• • سموم مؤثر: ایمیداکلوپرید (Confidor) 35% به میزان ۰.۵ در هزار، پیریمیکارب (Pirimicarb) 50% به میزان ۰.۵ در هزار.
  • بهترین زمان سم‌پاشی: قبل از گل‌دهی و هنگام مشاهده اولین جمعیت شته‌ ها

سوسک پوست‌ خوار بادام (Scolytus amygdali)

• • سموم مؤثر: کلرپیریفوس (Dursban) 40% به میزان ۱.۵ در هزار، دیازینون ۶۰% به میزان ۱ در هزار
  • بهترین زمان سم‌پاشی: بهار و تابستان هنگام فعالیت لاروها در زیر پوست درخت

بیماری‌ های مهم درخت بادام

درخت بادام ممکن است به بیماری‌های قارچی و باکتریایی متعددی دچار شود که عملکرد آن را کاهش می‌دهند. شانکر باکتریایی (Pseudomonas syringae) یکی از بیماری‌های خطرناک است که باعث زخم‌های عمیق روی تنه و شاخه‌ها می‌شود و در شرایط سرد و مرطوب شیوع بیشتری دارد. پوسیدگی طوقه و ریشه (Phytophthora spp.) که در خاک‌های با زهکشی نامناسب رایج است، باعث زرد شدن برگ‌ها و مرگ تدریجی درخت می‌شود. لکه آجری برگ بادام (Polystigma fulvum) از دیگر بیماری‌های مهم است که با ایجاد لکه‌های قرمز روی برگ‌ها، باعث کاهش فتوسنتز و ضعف درخت می‌شود. برای کنترل بیماری‌ها، کاشت ارقام مقاوم، مدیریت صحیح آبیاری، حذف شاخه‌های آلوده و استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب در زمان‌های مشخص توصیه می‌شود.

بهترین سم برای بیماری های درخت بادام

برای کنترل بیماری‌های بادام، استفاده از قارچ‌کش‌ها و باکتری‌کش‌های مناسب در کنار مدیریت صحیح آبیاری و هرس به‌موقع ضروری است. در ادامه، مهم‌ترین بیماری‌های بادام و سموم مؤثر برای کنترل آن‌ها معرفی می‌شود:

شانکر باکتریایی بادام (Pseudomonas syringae)

سموم مؤثر: بردوفیکس (مخلوط بردو) ۱%، اکسی کلرور مس (Copper oxychloride) 35% به میزان ۲ در هزار

• • بهترین زمان سم‌پاشی: اواخر پاییز و اوایل بهار، قبل از باز شدن جوانه‌ها

پوسیدگی طوقه و ریشه (Phytophthora spp.)

• • سموم مؤثر: متالاکسیل (Ridomil) 5% به میزان ۲ در هزار، فوزتیل آلومینیوم (Aliette) 80% به میزان ۲.۵ در هزار
  • بهترین زمان سم‌پاشی: اواخر زمستان و اوایل بهار همراه با آبیاری، برای جذب بهتر توسط ریشه

لکه آجری برگ بادام (Polystigma fulvum)

• • سموم مؤثر: مانکوزب (Mancozeb) 80% به میزان ۲ در هزار، کاپتان (Captan) 50% به میزان ۲ در هزار
  • بهترین زمان سم‌پاشی: قبل از گل‌دهی و در مراحل اولیه رشد برگ‌ها

استفاده از روش‌های بیولوژیکی، مدیریت صحیح تغذیه درختان و رعایت فاصله مناسب بین درختان نیز در کاهش شیوع آفات و بیماری‌ها تأثیر بسزایی دارد.

عملیات داشت (مراقبت‌های پس از کاشت)

پس از کاشت نهال، مراقبت‌های اصولی از درختان برای افزایش بهره‌وری ضروری است. آبیاری در سال اول به‌صورت منظم انجام شده و درختان هر ۷ تا ۱۰ روز یک‌بار آبیاری می‌شوند. درختان بالغ معمولاً ۴ تا ۶ نوبت در سال به آبیاری نیاز دارند و در شرایط کم‌آبی، روش‌های آبیاری تحت فشار مانند آبیاری قطره‌ای، کارایی مصرف آب را افزایش می‌دهد.

کوددهی مناسب تأثیر مستقیمی بر رشد و باردهی درخت بادام دارد. استفاده از کودهای حیوانی پوسیده قبل از کاشت توصیه می‌شود. برای تغذیه درخت، کودهای نیتروژنی، فسفره و پتاسه به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده در طول سال مصرف می‌شوند. نیتروژن نقش مهمی در رشد رویشی دارد و فسفر و پتاسیم باعث بهبود گل‌دهی و افزایش کیفیت میوه می‌شوند.

هرس درخت بادام

هرس یکی از اقدامات ضروری در مدیریت باغ بادام است. هرس فرم‌دهی در سه تا پنج سال اول انجام شده تا اسکلت قوی و متناسبی برای درخت شکل بگیرد. پس از آن، هر ساله هرس باردهی برای حذف شاخه‌های خشک و بیمار و افزایش نورگیری داخل تاج انجام می‌شود. درختان کهنسال نیز برای حفظ قدرت رشد، نیاز به هرس جوان‌ سازی دارند.

برداشت بادام

زمان مناسب برداشت بادام زمانی است که پوست سبز آن خشک شده و ترک می‌خورد. این مرحله معمولاً از اواخر تابستان تا اوایل پاییز رخ می‌دهد. برداشت به روش‌های دستی و مکانیزه انجام می‌شود. در روش دستی، شاخه‌های درخت تکان داده شده و بادام‌های ریخته‌شده جمع‌آوری می‌شوند. در روش مکانیزه، دستگاه‌های مخصوص برای تکان دادن درخت و جمع‌آوری محصول استفاده می‌شود که باعث کاهش هزینه‌های کارگری و افزایش بهره‌ وری می‌شود.

پس از برداشت، بادام‌ ها باید فرآوری و نگهداری شوند. در مرحله اول، پوست سبز بادام جدا شده و مغزها برای خشک شدن در دمای ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد قرار می‌گیرند. سپس، پوسته سخت آن‌ها جدا شده و مغزها برای نگهداری در انبارهای خشک و خنک قرار داده می‌شوند. تهویه مناسب و کنترل رطوبت از رشد قارچ‌ها و کاهش کیفیت محصول جلوگیری می‌کند.

جمه بندی کاشت بادام

آفات و بیماری‌ها از مهم‌ترین چالش‌ های تولید بادام محسوب می‌شوند. از جمله آفات رایج می‌توان به کرم گلوگاه انار، کنه نقره‌ای و شته سبز بادام اشاره کرد. همچنین، بیماری‌ های شانکر باکتریایی، پوسیدگی طوقه و لکه آجری برگ بادام می‌توانند موجب کاهش عملکرد درخت شوند. مدیریت این مشکلات از طریق استفاده از روش‌ های بیولوژیکی، تناوب زراعی، انتخاب بهترین کود برای بادام ، هرس مناسب و استفاده از سموم مجاز انجام می‌ شود.

بادام به دلیل مقاومت به خشکی و ارزش اقتصادی بالا، یکی از گزینه‌های مناسب برای کشاورزی در مناطق نیمه‌ خشک محسوب می‌شود. با انتخاب ارقام مناسب، مدیریت و انتخاب بهترین کود برای بادام و آبیاری اصولی، کنترل آفات و انجام روش‌ های صحیح کاشت و داشت، می‌توان عملکرد این درخت را افزایش داد. همچنین، استفاده از روش‌های مکانیزه در برداشت و فرآوری، نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها و افزایش سود آوری باغ‌ های بادام دارد. توسعه کشت بادام در مناطق مستعد، در کنار رعایت اصول علمی، می‌تواند به‌ عنوان یک فعالیت اقتصادی پایدار مورد توجه قرار گیرد.

منابع

• University of California | Pacific Spider Mite Control in Almonds in the Lower San Joaquin Valley
• Bastyr University | The Ugly Truth about Almonds.
• McGivney A. ‘Like sending bees to war’: the deadly truth behind your almond milk obsession. The Guardian. https://www.theguardian.com/environment/2020/jan/07/honeybees-deaths-almonds-hives-aoe. Published January 8, 2020. Accessed February 1, 2020.
• Robbins O. Are Almonds Sustainable? Food Revolution Network. https://foodrevolution.org/blog/almonds-sustainability/. Published June 7, 2019. Accessed February 1, 2020.