تریپس

تریپس

تریپس ها حشرات بسیار کوچکی هستند که اندازه آنها به حدود یک میلیمتر و یا کمتر می رسد. رده بندی علمی آن ها به شرح زیر است:

• فرمانرو: جانوران (Animalia)
• شاخه: بند پایان (Arthropoda)
• رده: حشرات (Insecta)
• راسته: ریشک بالان (Thysanoptera)
• خانواده: Thripidae
• جنس: Scirtothrips

ریخت شناسی تریپس ها

تریپسها حشراتی باریک و کشیده هستند، عرض بدن آن ها محدود و شکلی سیگار مانند دارند. طول بدن تریپس ها از ۰.۵ تا ۱۴ میلی متر برای تریپس های شکارچی بزرگ متغیر است اما اغلب آن ها اندازه ای حدود یک میلیمتر دارند.

تریپس هایی که قابلیت پرواز دارند دارای دو جفت بال کاملا مشابه بندار با حاشیه های پرزدار هستند. بال ها در زمان استراحت در پشت حشره تا شده و بسته می شوند.  پاهای آن ها معمولا به دو قوزک که شکلی شبیه کیسه داشته و آرولیوم (Arolium) نام دارد، ختم می شود.  این ساختار پا می تواند برعکس شود و با استفاده از فشار همولنف، حشره را قادر می سازد تا بر روی سطوح عمودی حرکت کند.

تریپس دارای چشم مرکب متشکل از تعداد کمی ریز چشمک یا اوماتیدی (Ommatidia) و سه چشم ساده (ocelli) در قسمت سر می باشد.

این حشرات دارای قطعات دهانی نامتقارن هستند. بر خلاف نیم بالان (Hemiptera)، فک پایین سمت راست در تریپس ها تحلیل رفته و در بعضی گونه ها اصلا وجود ندارد. فک پایین سمت چپ نیز بطور مختصر برای برش گیاهان استفاده می شود، پس از برش بخشی از گیاه، بزاق تزریق شده و نیش مانند های فک بالا که به شکل لوله هستند، مواد گیاهی نیمه هضم شده را از سلول های آسیب دیده به دهان حشره پمپاژ می کنند. این فرآیند سلول ها را نابود یا متلاشی کرده و یک جای زخم نقره ای یا برنز مشخص بر روی سطح ساقه یا برگ هایی که تریپس ها تغذیه کرده اند به جای می ماند.

ریشک بالان (Thysanoptera) به دو زیر راسته Terebrantia و Tubulifera تقسیم می شود، این دو زیر راسته را می توان با خصوصیات موروفولوژیکی، رفتاری و رشدی از یکدیگر تشخیص داد.

 زیر راسته Tubulifera فقط از یک خانواده به نام Phlaeothripidae تشکیل شده است. اعضای این خانواده  را می توان با بخش مشخصه شکمی آپیکالی لوله ای شکل ، تخم گذاری در بالای سطح برگ ها و شفیره سه مرحله ای شناسایی کرد. در خانواده Phlaeothripidae ، نرها اغلب بزرگتر از ماده ها هستند و طیف وسیعی از اندازه ها ممکن است در میان جمعیت یافت شود. بزرگترین اندازه تریپس با طول بدن ۱۴ میلیمتر نیز در این خانواده شناسایی شده است.

زیر راسته Terebrantia دارای هشت خانواده است، ماده های این زیر راسته دارای لوله تخم گذار غیر متعارف اره مانند شکمی بوده و تخم ها را به طور جداگانه در بافت گیاه قرار داده و دارای شفیره دو مرحله ای هستند. در بیشتر خانواده های زیر راسته Terebrantia نرها کوچک تر از ماده ها هستند. خانواده Uzelothripidae در این زیر راسته تنها دارای یک گونه است و بوسیله یک قطعه آنتن شلاق مانند شناسایی می شود.

تغذیه

اعتقاد بر این است که در طول دوره مزوزوئیک تریپس ها از نیاکان قارچی تغذیه می کرده اند و بسیاری از گروه های این حشره نیز هنوز هم از این قارچ ها تغذیه می کنند که این امر ناخواسته سبب توزیع اسپورهای این قارچ ها می شود.

تریپس هایی که از گل ها تغذیه می کنند به گرده افشانی این گیاهان کمک می کنند، برخی از دانشمندان معتقد هستند، تریپس ها جزو اولین حشراتی هستند که رابطه همزیستی گرده افشانی را با میزبان خود بر قرار کرده اند. برای مثال تریپس Scirtothrips dorsalis با تغذیه از گیاه فلفل تند تجاری، گرده افشانی آن را انجام می دهد. این حشرات اغلب در بین بستر برگ ها و یا روی چوب های مرده و قدیمی زندگی می کنند. تریپس ها بخش مهمی از اکوسیستم هستند و رژیم غذایی بسیاری از آن ها با گرده تامین می شود.

گونه هایی از تریپس ها دارای زندگی اجتماعی ابتدایی بوده و سبب ایجاد گال در گیاهان می شوند. گونه های دیگر این حشره شکارچی بوده و از کنه ها و سایر گونه های تریپس تغذیه می کنند. همچنین دو گونه از Aulacothrips شامل   A.tenuis  و levinotus A. که در برزیل شناسایی شده است، اکتوپارازیت کنه Aetalionidae و زنجره درختی می باشند.

آفت گیاهی

تریپس ها می توانند آسیب جدی به گیاه در حین تغذیه وارد کنند. این نگرانی زمانی جدی تر می شود که طیف وسیعی از گیاهان، میزبان این حشره محسوب می شوند. حتی بعضی از گونه های تریپس، چند میزبانه بوده و این حشرات بر حسب شرایط درجات متفاوتی از میل به میزبان های مختلف را نشان می دهند.

تریپس های آفت بطور خاص از اعضای خانواده Thripidae هستند که طیف وسیعی از گیاهان، میزبان این حشرات هستند. برای مثال تریپس tabaci به گیاهان پیاز، سیب زمینی، تنباکو و پنبه حمله می کند.

بعضی از گونه های این حشره نیز در گیاهان و به خصوص در برگ آن ها ایجاد گال می کنند. لوله ای شدن،  چین خوردگی ، تا شدن و اعواج برگ، از عوارض حمله تریپس های آفت به گیاه است.

رفتار شناسی

اگر چه هنوز مستندات کافی در این زمینه وجود ندارد اما شواهد نشان می دهد، تریپس ها دارای زندگی اجتماعی اما به شکل ابتدایی هستند و ارتباطات شیمیایی در این گونه از حشرات از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالعاتی در استرالیا بر روی تریپس Frankliniella schultzei انجام گرفته است که نشان می دهد که به دلیل ترشح فرمون توسط تریپس نر، حشره ماده جذب آن می شود.

چرخه زندگی

تریپس ها تخم های بسیار کوچکی به اندازه حدود ۰.۲ میلیمتر دارند. رفتار تخم گذاری این حشرات در رده های مختلف، متفاوت است، برای مثال ماده های زیر رده Terebrantia با ایجاد شکاف در بافت گیاه تخم گذاری می کند این حشرات در هر شکاف فقط یک تخم می گذارند. اما ماده های زیر رده Tubulifera تخم های خود را به صورت تکی یا گروه های کوچک بر روی سطح بافت گیاه قرار می دهند.

تریپس ها دارای دگردیسی ناقص یا همی متابولیسم (hemimetabolous) هستند و به تدریج دچار متامورفیسم metamorphosing شده و بالغ می شوند.

سن های  اول و دوم که به نام های لارو یا پوره شناخته می شوند شبیه تریپس های بالغ اما بدون بال و دستگاه تناسلی بوده و از بافت های گیاهی تغذیه می کنند. سن سوم و چهارم در Terebrantia و سن پنجم در Tubulifera دارای مرحله استراحت غیر تغذیه ای، مانند شفیره ها هستند. در طی این مراحل ، اندام های بدن تغییر یافته و بال های اولیه و دستگاه تناسلی شکل می گیرد. دوره بلوغ این حشرات ۸ تا ۱۵ روز طول می کشد، پس از بلوغ نیز، می توانند تا ۴۵ روز زندگی کنند.

تریپس های بالغ به هر دو شکل بالدار و بدون بال وجود دارند. برای مثال تریپس Anaphothrips obscurus در طی بهار حدود ۹۰ درصد جمعیت آن بالدار بوده اما در اواخر تابستان ۹۸ درصد جمعیت بدون بال هستند. تریپس ها در هر سه حالت، بالغ، لارو و شفیره می توانند سرمای زمستان را تحمل کرده و از آن به سلامت عبور کنند.

یکی از ویژگی های جالب تریپس ها، “هاپلودیپلوئید” بودن آن ها است، به این معنی که نرها هاپلوئید و ماده ها دیپلوئید هستند، همچنین ماده ها توانایی بکرزایی (Parthenogenesis) دارند.

کنترل و مبارزه

تریپس ها به راحتی در برابر حشره کش ها مقاوم می شوند و همین ویژگی سبب شده تا این گونه از حشرات به مدلی بسیار مناسب برای مطالعه تاثیر حشره کش های جدید تبدیل شوند.

مبارزه بیولوژیک

با توجه به اندازه بسیار کوچک و میزان بالای تولید مثل ، استفاده از کنترل بیولوژیکی کلاسیک برای این آفات  دشوار است. برای مبارزه بیولوژیک موثر باید از شکارچیانی استفاده کرد که به اندازه تریپس ها باریک بوده تا بتوانند به شکاف هایی که تریپس ها در آن مخفی می شوند دست پیدا کنند، همچنین این حشرات مهاجم باید توانایی تغذیه از لارو تریپس را داشته باشند. تنها دو خانواده از زنبورهای پارازیت شامل تریکوگراما Trichogrammatidae و Eulophidae توانایی تغذیه از لارو و تخم های تریپس را دارند. برای کنترل تریپس های بالغ نیز از شبگزها (Anthocoridae) و کنه (Anthocoridae) می توان استفاده کرد.

یکی دیگر از راه های کنترل بیولوژیک تریپس ها استفاده از قارچ ها است. قارچ های Beauveria bassiana و Lecanicillium می توانند تریپس ها را در هر مرحله از چرخه زندگی از بین ببرند.

صابون های حشره کش (Insecticidal soap) نیز در کنترل تریپس ها بسیار موثر هستند. یک ویژگی مهم این صابون ها، توانایی ساخت و فرمولاسیون برای یک نوع حشره خاص است.