کنه عنکبوتی
Spider mite
کنه عنکبوتی، شناسایی، کنترل و مبارزه، بهترین سموم کنه کش
کنه عنکبوتی یا کنه تارتن (Spider Mites) یکی از شایع ترین و مضرترین آفات گیاهی است. این آفت به ویژه در گیاهان آپارتمانی و گلخانه ها می‌تواند خسارت های جدی ایجاد کند. این آفت بسیار کوچک است و معمولاً در مراحل اولیه آلودگی شناسایی نمی‌شود. کنه های عنکبوتی با تغذیه از شیره گیاهان باعث ضعف گیاه و کاهش شادابی و رشد آن می‌شوند.
آناتومی و ویژگی های ظاهری
نام علمی: Tetranychus urticae
- خانواده: Tetranychidae
- راسته: Acari
کنه عنکبوتی (Tetranychus urticae) یا تارتن، یکی از آفات گیاهی است که به دلیل تولید تارهای نازک شبیه به تار عنکبوت شناخته می‌شود. شناخت ویژگی های این آفت، به کنترل و مبارزه بهینه با آن بسیار کمک می کند.
ویژگی‌های ظاهری کنه عنکبوتی
- اندازه:
- کنه های عنکبوتی بسیار کوچک هستند و معمولاً بین ۳ تا ۰.۵ میلی‌متر طول دارند. این اندازه کوچک باعث می‌شود که شناسایی آنها با چشم غیرمسلح دشوار باشد.
- شکل بدن:
- بدن کنه های عنکبوتی بیضی شکل و نرم بوده و سطح بدن آنها دارای ساختارهای نازک و کرک مانند است.
- رنگ:
- رنگ بدن کنه های عنکبوتی می‌تواند بسته به مرحله زندگی و شرایط محیطی متفاوت باشد. رنگ‌های رایج آنها شامل قرمز، سبز، قهوه‌ای و زرد است. در فصل زمستان، کنه ها معمولاً به رنگ قرمز در می‌آیند.
- پاها:
- کنه‌های عنکبوتی دارای چهار جفت پا هستند که به آنها اجازه می‌دهد به سرعت در سطح برگ ها و ساقه ها حرکت کنند.
اندام‌ها و روش تغذیه کنه عنکبوتی
- اندام مکنده (استایلت):
- کنه‌های عنکبوتی برای تغذیه از شیره گیاهان از یک ساختار مخصوص به نام استایلت (Stylet) یا اندام مکنده استفاده می‌کنند. این ساختار نازک و تیز به آنها اجازه می‌دهد که به درون سلول های برگ نفوذ کرده و شیره گیاهی را بمکند.
- روش تغذیه:
- کنه‌های عنکبوتی از طریق نفوذ اندام مکنده به درون سلول‌های برگ، کلروفیل و شیره سلولی گیاه را می‌مکند. این تغذیه باعث ایجاد نقاط کوچک زرد یا سفید روی سطح برگ می‌شود. همچنین تغذیه مداوم کنه ها باعث ضعف و کاهش فتوسنتز گیاه می‌شود.
- با افزایش تغذیه، برگ‌ها خشک شده و به تدریج زرد یا قهوه ای می‌شوند و ممکن است در نهایت بیفتند.
اندام تار تنیدن (اندام تارتن)
- غدد تار تنیدن:
- کنه‌های عنکبوتی دارای غددی مخصوص در بدن خود هستند که توانایی تولید تارهای نازک شبیه به تار عنکبوت دارند. این غدد در نزدیکی شکم و زیر بدن کنه قرار دارند و با استفاده از پروتئین های خاص، تارهای نازکی را تولید می‌کنند.
- تارها:
- تارهای تولید شده توسط کنه های عنکبوتی، بسیار شبیه به تار عنکبوت بوده اما بسیار نازک تر هستند. این تارها در موارد آلودگی شدید به راحتی با چشم غیر مسلح دیده می شوند.
- کاربرد تارها:
- کنه ها تارهای خود را در سطح زیرین برگ‌ها و بین ساقه‌ها می‌تنند و از آنها به عنوان محافظ استفاده می‌کنند. تارها برای محافظت از کنه ها در برابر شکارچیان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها و همچنین در برابر باد و عوامل محیطی عمل می‌کنند.
- تارها همچنین به کنه‌ها کمک می‌کنند تا به‌راحتی از یک نقطه به نقطه دیگر در گیاه حرکت کنند.
علت تار تنیدن کنه عنکبوتی
- محافظت در برابر شکارچیان:
- تارهایی که توسط کنه های عنکبوتی تولید می‌شوند، به عنوان یک سپر محافظتی در برابر شکارچیان طبیعی مانند حشرات شکارچی (مانند کفشدوزک‌ها) عمل می‌کنند. این تارها به دلیل نازک و چسبنده بودن، شکارچیان را از دسترسی به کنه ها باز می‌دارند.
- محافظت در برابر عوامل محیطی:
- تارهای تولید شده توسط این بندپایان به آنها کمک می‌کند که در برابر شرایط محیطی نامساعد مانند باد شدید یا بارش باران محافظت شوند. این تارها یک لایه محافظتی ایجاد می‌کنند که باعث کاهش تأثیر این عوامل محیطی بر کنه‌ها می‌شود.
- حرکت آسان‌تر در سطح گیاه:
- تارهای تنیده شده به کنه ها اجازه می‌دهند تا به راحتی روی سطح برگ‌ها و ساقه‌ها حرکت کنند و به نقاط مختلف گیاه دسترسی پیدا کنند. این ویژگی به این بندپایان کمک می‌کند تا به سرعت در سطح گیاه پخش شوند.
- افزایش بقای نسل:
- تارها به کنه ها کمک می‌کنند تا از خطرات محیطی و شکارچیان در امان بمانند و به بقای نسل و تکثیر سریع‌تر آنها کمک می‌کند. به دلیل این محافظت، کنه‌ها می‌توانند به‌سرعت جمعیت خود را افزایش دهند و گیاهان زیادی را آلوده کنند.
چرخه زندگی کنه عنکبوتی
کنه های عنکبوتی دارای چرخه زندگی سریعی هستند که به آنها امکان می‌دهد در مدت کوتاهی به تعداد زیادی تکثیر شوند. چرخه زندگی کنه تارتن (عنکبوتی) شامل چند مرحله اصلی است:
- تخم‌گذاری:
- کنه های عنکبوتی ماده تخم های خود را در زیر برگ ها می‌گذارند. هر ماده می‌تواند در طول عمر خود تا صدها تخم بگذارد.
- تخم‌ها معمولاً بعد از ۳ تا ۵ روز تفریخ می‌شوند. (بسته به دما و رطوبت محیط).
- مرحله لاروی:
- لاروها پس از خروج از تخم، بسیار کوچک و بی رنگ هستند و بلافاصله شروع به تغذیه از شیره گیاه می‌کنند.
- این مرحله ۲ تا ۳ روز طول می‌کشد.
- مرحله پوره:
- کنه ها در این مرحله بزرگ تر می‌شوند و رنگ بدنشان تغییر می‌کند. آنها همچنان به تغذیه از گیاه ادامه می‌دهند و باعث آسیب بیشتری می‌شوند.
- مرحله بالغ:
- کنه‌های بالغ دارای بدن‌های کوچک بیضی‌شکل هستند و رنگشان می‌تواند سبز، قرمز یا قهوه‌ای باشد.
- کنه‌های بالغ بلافاصله پس از بلوغ شروع به تخم‌گذاری می‌کنند و چرخه زندگی تکرار می‌شود.
کل چرخه زندگی کنه عنکبوتی در شرایط مطلوب می‌تواند تنها ۵ تا ۷ روز طول بکشد، به همین دلیل این آفت به سرعت در محیط های مناسب تکثیر می‌شود.
ویژگی های کنه تارتن
- اندازه بسیار کوچک:
- کنه‌های عنکبوتی بسیار کوچک هستند و اندازه آنها حدود ۵ میلی‌متر است، به همین دلیل اغلب به راحتی با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند.
- تغذیه از شیره گیاه:
- کنه‌های عنکبوتی از شیره سلول‌های گیاهی تغذیه می‌کنند، که این امر باعث ضعیف شدن گیاه و ایجاد نقاط زرد و سفید کوچک روی برگ ها می‌شود.
- تولید تارهای نازک:
- این آفت‌ها در زیر برگ ها و روی ساقه ها تارهای نازکی تولید می‌کنند که به شبیه سازی ظاهر تار عنکبوت می‌پردازد و از همین ویژگی نام «کنه عنکبوتی» گرفته شده است.
- شرایط مطلوب برای تکثیر:
- کنه‌های تارتن در محیط های گرم و خشک به سرعت تکثیر می‌شوند. دمای بالای ۲۷ درجه سانتی‌گراد و رطوبت پایین محیط مناسب تری برای رشد و تکثیر آنها فراهم می‌کند.
علائم آلودگی کنه عنکبوتی
کنه‌های عنکبوتی به دلیل کوچک بودنشان ممکن است در مراحل اولیه شناسایی نشوند، اما علائم آلودگی شامل موارد زیر است:
- نقاط زرد یا سفید روی برگ‌ها:
- تغذیه کنه های عنکبوتی باعث ایجاد نقاط ریز زرد یا سفید در سطح برگ ها می‌شود.
- تارهای نازک:
- وجود تارهای نازک بین برگ ها و ساقه ها یکی از نشانه های مشخص این آفت است.
- زردی و خشکی برگ‌ها:
- با پیشرفت آلودگی، برگ های گیاه زرد شده و شروع به ریزش می‌کنند.
- کاهش رشد و شادابی گیاه:
- گیاهانی که به شدت توسط کنه‌های عنکبوتی آلوده شده‌اند، کاهش رشد و شادابی را تجربه می‌کنند.
راه های کنترل کنه عنکبوتی
کنترل کنه های عنکبوتی باید به صورت منظم و پیوسته انجام شود، زیرا این آفت به سرعت تکثیر می‌شود و مقاومت آن در برابر سموم نیز بالاست. بهترین روش‌های کنترل شامل:
- کنترل مکانیکی:
- شست‌وشوی گیاه: شست و شوی گیاه با آب ولرم و صابون ملایم می‌تواند کنه های تارتن را از بین ببرد. همچنین استفاده از اسپری آب با فشار ملایم می‌تواند کنه ها را از برگ ها جدا کند.
- افزایش رطوبت محیط:
- کنه های عنکبوتی در محیط های خشک رشد می‌کنند، بنابراین افزایش رطوبت محیط به کنترل آنها کمک می‌کند. استفاده از دستگاه‌های رطوبت ساز در کنار گیاهان می‌تواند موثر باشد.
- کنترل زیستی:
- استفاده از شکارچیان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها و کنه‌های شکارچی، مانند Phytoseiulus persimilis می‌تواند به کاهش جمعیت کنه های عنکبوتی کمک کند.
- استفاده از روغن‌های گیاهی:
- روغن نیم (Neem Oil) یکی از بهترین روغن های گیاهی برای کنترل کنه عنکبوتی است. این روغن به عنوان یک حشره‌کش طبیعی عمل می‌کند و می‌تواند رشد و تکثیر کنه‌ها را متوقف کند.
- استفاده از صابون‌های حشره‌کش:
- صابون‌های حشره‌کش می‌توانند کنه‌ها را از بین ببرند. این صابون ها باید به طور منظم و به خصوص در زیر برگ ها استفاده شوند.
بهترین سموم برای کنه عنکبوتی
در مواردی که آلودگی شدید است، ممکن است نیاز به استفاده از سموم شیمیایی باشد. در این صورت، استفاده از سموم اختصاصی برای کنه‌های عنکبوتی توصیه می‌شود:
- آبامکتین (Abamectin):
- آبامکتین یکی از سموم مؤثر در کنترل کنه عنکبوتی است که به صورت اسپری روی گیاهان اعمال می‌شود. این سم به سرعت جذب گیاه می‌شود و به کنترل سریع آفت کمک می‌کند.
- پیریدابن (Pyridaben):
- پیریدابن یک سم کنه کش با اثر سریع است که به کنترل کنه های تارتن در تمامی مراحل زندگی کمک می‌کند.
- اسپایرومسیفن (Spiromesifen):
- این سم به خوبی بر روی کنه‌های عنکبوتی مؤثر است و به عنوان یک کنه‌کش مدرن با اثر طولانی‌مدت شناخته می‌شود.
- فن پروپاترین (Fenpropathrin):
- فن پروپاترین یک حشره‌کش و کنه کش قوی است که برای کنترل کنه های تارتن در گلخانه‌ها و مزارع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جمع بندی
کنه عنکبوتی یا همان کنه تارتن یکی از آفات مضر و شایع در گیاهان آپارتمانی و گلخانه‌ها است که با تغذیه از شیره گیاهان باعث ضعف و کاهش شادابی آنها می‌شود. با شناسایی سریع علائم آلودگی و استفاده از روش‌های مختلف کنترل مانند شست‌وشوی گیاه، افزایش رطوبت، استفاده از روغن های گیاهی و در صورت نیاز سموم شیمیایی می توان این آفت را به خوبی مدیریت کرد. رعایت بهداشت محیط و مراقبت های پیشگیرانه می‌تواند از بروز آلودگی‌های گسترده جلوگیری کند.
