زنبورهای پارازیت
زنبورهای پارازیت
زنبورهای پارازیت یا زنبورهای انگلی خانواده بزرگی از پرده بالان (Hymenoptera) هستند. این زنبورهای انگلی در درون بدن دیگر حشرات و بندپایان تخم گذاری کرده و سبب مرگ آن ها می شوند. انواع زنبورهای پارازیت میزبان های متفاوتی دارند اما میزبان اغلب آن ها، پروانه سانان Lepidoptera هستند. البته زنبورهای تارتنک‌گیر یا همان زنبورهای عنکبوتی Spider wasp با نام علمی Pompilidae که شکارچی عنکبوت ها هستند در این گروه بزرگ استثنا بوده و فقط به عنکبوت ها حمله می کند.
زمان حمله در این زنبورها با یکدیگر متفاوت است و بر حسب گونه در مراحل مختلف زندگی میزبان شامل تخم، لارو، شفیره یا حشره بالغ به آن حمله می کنند.
.
انواع زنبورهای پارازیت
زنبورهای انگلی به دو دسته کلی تقسیم می شوند که هر کدام مزیت های خاصی برای پارازیت دارد:
- اندوپارازیت ها Endoparasitic که در درون بدن میزبان زندگی می کنند وتا زمان بلوغ و خروجشان، اجازه می دهند میزبان تغذیه، رشد و زندگی کند. مزیت این نوع انگلی در این است که انگل در امنیت و به دور از خطر شکارچیان در بدن میزبان زندگی و رشد می کند.
- اکتوپارازیت ها Ectoparasitic که در مرحله ای از زندگی که میزبان بی حرکت است مانند تخم و شفیره به آن حمله می کند و بعد از مدتی از میزبان خارج شده و بقیه مراحل تکامل را در خارج از میزبان طی می کنند. میزبان ها بلافاصله پس از خروج این انگل ها فلج شده و از بین می روند.
برخی از اکتوپارازیت ها حاوی ویروس های خانواده پلیدنا ویروس Polydnaviruses بوده که سبب از بین بردن سیستم دفاعی میزبان می شوند. مزیت اکتوپارازیتی در این است که میزبان حرکت نمی کند و خطر آسیب دیدن یا خارج شدن انگل از بدن میزبان به حداقل می رسد.
اندازه زنبورهای پارازیتوئید از چند میلیمتر تا چند سانتی متر متغیر است. ماده ها اغلب دارای لوله تخمگذاری بلند و تیز در انتهای شکم هستند ، این زنبورهای ماده ها فاقد غدد سمی بوده و نیش نمی زنند.
.
میزبان ها
همان طور که پیش تر گفته شد، لارو پروانه سانان (Lepidoptera) میزبان اصلی زنبورهای پارازیت است. اما تخم، شفیره، پوره و حشره بالغ راسته های قاب بالان Coleoptera (سوسک ها)، دوبالان Diptera (مگس ها) و نیم بالان Hemiptera (شپش، ساس، زنجره، سن و …) نیز مورد حمله این زنبورها قرار می گیرند.
میزبان زنبور عنکبوتی Pompilidae از بندپایان وهمان طور که از نام اش مشخص است، عنکبوت است. این میزبان ها بعضا بسیار سمی، خطرناک، سریع و به بزرگی زنبورهای مهاجم هستند اما زنبورهای انگلی با سرعت بیشتری حمله کرده و آن ها را بی حرکت می کنند.
.
.
زنبورهای بالغ ماده، تخم ها را در بدن یا شفیره میزبان می گذارند. بعضی از آن ها ماده ای ترشح می کنند که سبب فلج شدن میزبان شده و برخی دیگر با انتقال پلیدنا ویروس ها سیستم ایمنی میزبان را از کار انداخته تا به تخم آسیبی وارد نشود.
.
اندازه میزبان
اندازه میزبان برای انگل ها بسیار مهم زیر است چرا که قرار است لارو زنبورهای تازه متولد شده تا زمان بلوغ از آن تغذیه کنند، پس ترجیح زنبورهای انگلی بر میزبانی با اندازه مناسب است. بعضی از این زنبورها ترجیح می دهند تخم های ماده را در میزبان هایی با بدن بزرگتر و تخم های نر را در میزبان های کوچکتر بگذارند. علت انتخاب این است که علی رغم اینکه نرها دارای قدرت تولیدمثل زیادی هستند اما از جثه کوچتری نسبت به ماده ها برخوردار هستند.
بعضی از زنبورهای پارازیت پس از تخم گذاری، میزبان را با ماده شیمیایی علامت گذاری می کنند تا سایر زنبورهای انگل متوجه شوند این میزبان قبلا استفاده شده و حاوی انگل است و نیازی به تخم گذاری جدید ندارد.
.
چرخه زندگی
از آنجایی که زنبورهای انگلی چند جنینی Polyembryony هستند، هر تخم می تواند به یک، دو یا چند لارو تبدیل شود. تخم های اندوپارازیت می توانند مایعات بدن میزبان را جذب کرده و چندین برابر اندازه اولیه رشد کنند. لاروهاس سن اول بسیار رقابتی و متحرک بوده و دارای فک پایین یا ساختاری مشابه آن هستند.
لاروهای انگلی برای جلوگیری از آلوده کردن میزبان به مواد زائد، دارای سیستم هضم ناقص بوده و مواد دفعی ندارند. لارو تا زمان شفیرگی از میزبان تغذیه می کند در این مرحله میزبان مرده یا در حال مرگ است. سپس با تبدیل شدن لارو به شفیره مواد زائد نیز دفع می شود. پارازیتوئید ها بسته به نوع گونه ممکن است در پوسته خالی میزبان بمانند یا از آن خارج شوند که در هر صورت به دور خود پیله تنیده و شفیره می شوند.
رژیم غذایی زنبورهای انگلی پس از بلوغ به طور عمده از شهد گل ها تامین می شود. ماده های برخی از گونه ها نیز از همولنف میزبانان می نوشند تا مواد مغذی اضافی برای تولید تخم بدست آورند.
.
کنترل بیولوژیک آفات
زنبورهای پارازیت به دلیل کنترل آفات برای انسان مفید بوده و مثل مگس های ته پشمی Tachinidae بطور تجاری نیز عرضه می شوند. از جمله مهمترین این زنبورها می توان سه گونه زیر را نام برد:
- زنبورهای عقربی Ichneumonidae که انگل کرم های ابریشم، پروانه ها و بیدها بوده
- زنبورهای براکونید Braconidae که طیف وسیعی از حشرات مانند شته ها و پروانه و بیدها میزبان آن هستند
- زنبورهای مسی Chalcid که انگل تخم و لارو شته ها، مگس سفید، پروانه سفید کلم و شپشک ها هستند.
.
در ویدیو زیر شما تخم گذاری زنبور پارازیت در کرم های ابریشم و خروج لاروهای آن را مشاهده می کنید
