خرمای خلاص

نخل خرمای خلاص: ویژگی‌ها، شرایط کاشت و اهمیت اقتصادی

خرمای خلاص یکی از محبوب‌ ترین و مرغوب‌ ترین انواع خرما در جهان است. این خرما طعمی شیرین و بافتی نرم دارد و در بازارهای داخلی و بین‌ المللی تقاضای بالایی برای آن وجود دارد. کشورهای حوزه خلیج‌ فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی از تولیدکنندگان اصلی این خرما هستند. ویژگی‌ های اصلی خرمای خلاص شامل موارد زیر است:

• شکل: میوه‌ ای بیضی‌ شکل با اندازه متوسط و رنگ زرد طلایی تا قهوه‌ ای روشن.
• بافت: نرم و گوشتی، با رطوبت متوسط.
• طعم: شیرین با رایحه‌ ای دلپذیر و منحصر‌به‌فرد.
• کاربردها: بیشتر به‌صورت خرمای تازه (رُطَب) مصرف می‌ شود و گاهی برای تولید شیره خرما و سایر محصولات فرآوری‌شده به کار می‌رود.

شرایط ایده‌آل برای رشد نخل خرمای خلاص

۱. خاک مناسب:

• خلاص در خاک‌های شنی-لومی با زهکشی مناسب رشد بهتری دارد.
• خاک باید غنی از مواد آلی و دارای pH بین ۷ تا ۸.۵ باشد.
• تحمل نسبی به شوری خاک امکان رشد آن را در خاک‌ های نیمه‌ شور فراهم می‌کند.

۲. نیاز آبی:

• این رقم خرما نیاز آبی متوسطی دارد و سیستم آبیاری قطره‌ای برای جلوگیری از هدر رفت آب توصیه می‌ شود.
• کیفیت آب مورد استفاده باید مطلوب باشد و میزان شوری آن کمتر از ۳۰۰۰ میکروزیمنس بر سانتی‌متر باشد.

۳. شرایط آب‌ و‌ هوایی:

• نیازمند آب‌وهوای گرم و خشک است.
• دمای بهینه برای رشد: ۲۵ تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد.
• نور مستقیم خورشید به بهبود کیفیت میوه کمک می‌کند.
• این رقم در برابر گرما و خشکی مقاوم است.

۴. تراکم کاشت و چیدمان باغ:

• فاصله کاشت ۸ تا ۱۰ متر بین درختان توصیه می‌شود.
• فاصله مناسب باعث دریافت نور کافی و تهویه مناسب شده که رشد سالم درختان را تسهیل کرده و مشکلات آفات را کاهش می‌دهد.

کاشت و برداشت خرمای خلاص

روش‌های کاشت:

• نخل‌ های خرمای خلاص معمولاً به‌صورت پاجوش یا نهال‌ های کشت‌ بافتی خرما (Tissue culture) تکثیر می‌ شوند که باعث حفظ خلوص ژنتیکی و یکنواختی کیفیت محصول می‌شود.
• کوددهی: استفاده از کودهای آلی و کودهای متعادل غنی از پتاسیم و فسفر برای رشد مطلوب ضروری است.
• مدیریت آبیاری: در مراحل اولیه رشد، آبیاری بسیار مکرر مورد نیاز است، اما با افزایش سن درخت، میزان آبیاری کاهش می‌یابد. آبیاری قطره‌ ای بسیار توصیه می‌ شود.
• کنترل آفات و بیماری‌ ها: این رقم بسیار مستعد حمله سوسک حنایی خرما (سرخرطومی قرمز خرما) و بیماری‌ های قارچی مانند سیاهک است، بنابراین باید استراتژی‌ های مدیریت آفات یکپارچه (IPM) اجرا شود.

نکته: برای انتخاب صحیح بین پاجوش و نهال کشت بافت، مطلب مقایسه و بررسی مزایا و معایب نهال کشت بافت و پاجوش خرما را مطالعه فرمایید.

برداشت خرما

• مراحل رسیدگی:
  • مرحله خارَک یا خلال  (Khalal): اواسط تابستان (جولای) – میوه سفت و نیمه‌رسیده است.
  • مرحله رُطَب (Rutab): اواخر آگوست یعنی اوایل شهریور، خرما نرم شده و شیرینی خاص خود را پیدا می‌کند.
  • مرحله تمر (Tamr): خرما کاملاً رسیده و میزان رطوبت آن کاهش می‌یابد که برای نگهداری طولانی‌ مدت مناسب است.
• روش‌ های برداشت: خرما به‌ صورت دستی یا مکانیزه (با استفاده از بالابر) چیده می‌ شود تا حداقل آسیب به میوه وارد شود.
• مدیریت پس از برداشت: مرتب‌ سازی، شست‌ و شو و بسته‌ بندی مناسب کیفیت خرما را حفظ کرده و ماندگاری آن را افزایش می‌دهد.

گرده‌ افشانی نخل خرمای خلاص

انتخاب رقم مناسب برای گرده‌ افشانی خرما تأثیر مستقیمی بر افزایش میزان محصول دارد. رقم‌ های نر گرده دهنده توصیه‌ شده شامل:

• گونه‌های فینیکس (Phoenix)، به‌ویژه نخل‌های نر از ارقام مجول (Medjool) و دگلت نور (Deglet Noor) که گرده‌افشانی مطلوبی دارند.
• گرده‌ افشانی به‌صورت مکانیکی یا دستی نیز معمولاً انجام می‌شود تا کارایی افزایش یابد.

کدام کشورها خرمای خلاص تولید می کنند؟

با توجه به تقاضای بالای جهانی، کشت این خرما در بسیاری از کشورها گسترش یافته است. مناطق اصلی تولید شامل:

• عربستان سعودی: بزرگ‌ ترین تولیدکننده خرمای خلاص در جهان با بیش از ۱۵۰,۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت. مهم‌ترین مناطق تولید شامل قطیف و الاحساء هستند.
• امارات متحده عربی: خرمای خلاص در این کشور به دلیل شرایط آب‌ و هوایی مطلوب، کیفیت بالایی دارد.
• عراق: یکی از قدیمی‌ترین تولیدکنندگان خرما در جهان که سطح زیر کشت قابل‌ توجهی از خرمای خلاص دارد.
• عمان: یکی دیگر از کشورهای مهم تولیدکننده خرمای خلاص در خاورمیانه، عمان است.
• کشورهای شمال آفریقا: مصر و تونس نیز خرمای خلاص تولید می‌کنند، اما حجم تولید آن‌ ها در مقایسه با کشورهای حوزه خلیج‌ فارس کمتر است.

زمان برداشت خرمای خلاص

زمان برداشت خرمای خلاص به شرایط آب‌ و هوایی و روش‌های مدیریت باغ بستگی دارد، اما به‌ طور کلی:

• مرحله خارک: اوایل خرداد ماه 
• مراحل رطب و تمر: اوایل شهریور تا آبان
• میوه باید با دقت برداشت شود تا کیفیت آن حفظ شود.

خرمای خلاص در ایران

این نوع خرما در ایران سطح زیر کشت زیادی ندارد. خرمای خلاص بطور محدود در نواحی استان های بوشهر و هرمزگان کشت می شود. 

جمع بندی

خرمای خلاص به دلیل ویژگی‌ های منحصر به‌ فرد خود، یک محصول اقتصادی و استراتژیک برای کشاورزان مناطق خشک و نیمه‌ خشک جهان محسوب می‌ شود. با مدیریت صحیح منابع آبی و خاکی، استفاده از روش‌ های علمی در گرده‌ افشانی خرما و توسعه زیرساخت‌ های صادراتی، می‌توان تولید و سود آوری این خرمای با ارزش را افزایش داد.