گردوی فرنور؛ معرفی، ویژگی‌ ها و شرایط بهینه کشت

گردوی فرنور یکی از ارقام اصلاح‌ شده گردوی معمولی (Juglans regia) است که در سال‌ های اخیر توجه بسیاری از باغداران و کارشناسان کشاورزی را به خود جلب کرده است. این رقم به دلیل ویژگی‌ های منحصر به‌ فردش از جمله مقاومت به سرما، عملکرد بالا و کیفیت مغز مناسب، برای کشت در مناطق کوهستانی و سردسیر بسیار مناسب شناخته شده است.

تاریخچه و خاستگاه

گردوی فرنور در مؤسسه تحقیقات کشاورزی INRAE فرانسه اصلاح و معرفی شده است. هدف از اصلاح این رقم، توسعه گونه‌ای مقاوم به سرمای بهاره، با باردهی بالا و کیفیت مغز بالا بوده است. فرنور حاصل تلاقی دو رقم فرانسوی ‘Franquette’ و ‘Lara’ ( ارقام گردوی لارا و فرانکت) است.

پراکنش جغرافیایی

پس از معرفی، فرنور به سرعت در بسیاری از کشورهای تولیدکننده گردو نظیر ترکیه، ایران، ایتالیا، اسپانیا و آمریکا گسترش یافت. در ایران نیز به‌ویژه در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، کرمانشاه، همدان، چهارمحال و بختیاری و ارتفاعات شمال خراسان، کشت آن رایج شده است.

ویژگی‌ های گیاهشناسی گردوی فرنور

گردوی فرنور (Juglans regia ‘Fernor’) یکی از ارقام اصلاح‌شده گردوی معمولی است که از نظر گیاهشناسی شباهت زیادی به گونه پایه دارد، اما ویژگی‌های خاصی دارد که آن را متمایز می‌کند. در ادامه، به توصیف دقیق‌تر ویژگی‌های ظاهری و گیاهی آن می‌پردازیم:

درخت و فرم رشد

• گردوی فرنور درختی برگریز با رشد نیمه‌ قائم تا قائم است.

• درخت در شرایط مناسب به ارتفاعی بین ۵ تا ۷ متر می‌رسد.

• ساختار شاخه‌ها محکم، نسبتاً منظم و دارای زاویه باز هستند که موجب سهولت در نورگیری می‌شود.

• تاج درخت در سال‌ های اول به شکل گلدانی باز رشد می‌کند و با هرس مناسب، فرم‌ دهی مطلوبی خواهد داشت.

برگ‌ ها

• برگ‌ ها متناوب و شانه‌ ای (پینات) هستند و از ۵ تا ۹ برگچه تشکیل شده‌اند (اغلب ۷ برگچه).

• رنگ برگ‌ ها در بهار و تابستان سبز روشن و در پاییز به رنگ زرد تغییر می‌کنند.

• برگچه‌ ها بیضی شکل تا نیزه‌ ای شکل، با حاشیه صاف و نوک تیز هستند.

• طول برگ کامل (از پایه تا نوک آخرین برگچه) معمولاً بین ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌ متر است.

• بافت برگ نرم و سطح آن اندکی براق است.

گل‌ دهی

گردوی فرنور گیاهی تک‌ پایه است، یعنی گل‌های نر و ماده هر دو روی یک درخت ظاهر می‌شوند، اما جدا از هم قرار دارند:

گل‌ های نر (شاتون‌ها)

• به‌صورت گل‌ آذین‌ های شاتون (catkin) دیده می‌شوند.

• هر شاتون شامل ۵۰ تا ۸۰ گل نر کوچک است.

• رنگ گل نر سبز مایل به زرد با اندکی قرمز در زمان گرده‌افشانی است.

• شاتون‌ ها از شاخه‌های یک‌ساله ظاهر می‌شوند و معمولاً ۵ تا ۱۵ سانتی‌متر طول دارند.

• زمان گل‌ دهی نر کمی زودتر از ماده است (protandrous).

بهترین ارقام گردو برای گرده افشانی فرنور

با توجه به اینکه گردوی فرنور دارای پروتاندری (پیش‌رسی گل نر) است، یعنی گل‌ های نر زودتر از گل‌ های ماده باز می‌ شوند، برای بهبود گرده‌ افشانی نیاز به رقمی است که گل نر آن هم‌ زمان با گل ماده فرنور باز شود.

ارقام پیشنهادی مناسب برای گرده‌ افشانی فرنور

1. فرانکت (Franquette)

   • یکی از بهترین گزینه‌ ها برای گرده‌ دهی به گردوی فرنور.

   • گل نر آن کمی دیرتر باز می‌شود و با گل ماده فرنور تطابق دارد.

   • از همان نژاد فرانسوی و سازگار با اقلیم سردسیر.

   • مقاومت خوب به سرما و بیماری‌ ها.

2. لارا (Lara)

   • یکی از والدین فرنور است.

   • گل‌ دهی متوسط تا دیر، می‌ تواند هم‌ پوشانی خوبی با گل ماده فرنور داشته باشد.

   • عملکرد بالا و کیفیت مغز خوب.

3. چندلر (Chandler)

   • در برخی مناطق، اگر زمان گل‌ دهی تطابق داشته باشد، گردوی چندلر  قابل استفاده است.

   • بهتر است در ارتفاعات کمتر از ۱۵۰۰ متر استفاده شود.

   • دقت شود که در شرایط خیلی سردسیر ودر  ارتفاع بالا به اندازه فرنور مقاوم نیست.

4. فرنت (Fernette)

   • از ارقام فرانسوی و مکمل فرنور محسوب می‌شود.

   • زمان گل‌ دهی نر آن با ماده فرنور سازگار است.

   • عملکرد مناسب و مقاومت نسبی به بیماری‌ ها.

نکات مهم در گرده‌ افشانی گردو

• در مناطقی که سرمای بهاره شدید است، استفاده از فرانکت یا فرنِت بهترین نتیجه را می‌ دهد.

• زمان دقیق گل‌ دهی ممکن است بسته به ارتفاع، دمای منطقه و سال زراعی ۵ تا ۱۰ روز تغییر کند.

• توصیه می‌شود در سال اول کشت، برنامه‌ ریزی برای گرده‌ افشانی دقیق انجام شود تا از سال سوم، باردهی بهینه‌ تری صورت گیرد.

• نسبت درختان گرده‌ دهنده به درختان فرنور حدود ۱ به ۱۰ یا ۱ به ۱۵ پیشنهاد می‌ شود.

• درختان گرده‌ دهنده باید در فواصل مناسب و به‌صورت پراکنده در باغ کاشته شوند.

• استفاده از باد یا نصب پنکه در باغات متراکم، گرده‌ افشانی را بهبود می‌دهد.

• می‌ توان از گرده خشک‌ شده برای گرده‌ افشانی مصنوعی در زمان اوج گل‌ دهی ماده استفاده کرد.

گل‌ های ماده

• گل‌ های ماده در انتهای شاخه‌ های تازه روییده فصل جاری ظاهر می‌شوند.

• معمولاً به‌ صورت ۲ تا ۴ عددی در هر جوانه گل دیده می‌شوند.

• گل‌ های ماده بدون گلبرگ بوده و تنها تخمدان و دو کلاله قرمز رنگ دارند که به‌ راحتی دیده می‌ شوند.

• گرده‌ افشانی توسط باد انجام می‌شود.

میوه (گردو) فرنور

میوه فرنور به‌صورت فندقه (drupe) است. این واریته از گردو شامل پوسته سبز بیرونی (پریکارپ) و پوسته سخت چوبی (اندوکارپ) درون آن است.

• شکل میوه: بیضی تا تخم‌ مرغی کشیده

• وزن متوسط میوه خشک: 12 تا ۱۴ گرم

• وزن مغز: حدود ۶ تا ۷ گرم

• درصد مغز: 48 تا ۵۲ درصد

• رنگ مغز: روشن (کرم مایل به سفید) و بازار پسند

• پوست چوبی نازک و مغز به‌ راحتی جدا می‌ شود (پوست‌ کنی آسان)

شرایط اقلیمی مناسب برای کاشت گردو فرنور

ارتفاع از سطح دریا

فرنور برای مناطق کوهستانی با ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۲۲۰۰ متر از سطح دریا بسیار مناسب است.

دمای بهینه

• مقاومت بالا به سرمای زمستانه (تا منفی ۲۵ درجه سانتی‌گراد)

• به‌ دلیل دیرگل بودن، کمتر در معرض سرمای دیررس بهاره قرار می‌گیرد.

نیاز سرمایی

حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ ساعت سرمای زیر ۷ درجه سانتی‌گراد برای شکستن خواب زمستانه نیاز دارد.

نور

به نور مستقیم و کافی نیاز دارد؛ درختان باید با فاصله مناسب کاشته شوند تا سایه‌ اندازی متقابل نداشته باشند.

خاک

خاک‌ های عمیق، زهکشی شده و غنی از مواد آلی، انتخاب مناسبی برای این گردوی فرنور است. pH بهینه بین ۶.۵ تا ۷.۵ به دست آمده است.  گردوی فرنور مقاومت نسبتاً خوبی در برابر خشکی دارد اما به آب ماندگی بسیار حساس است. (آب ماندگی یعنی تجمع آب در خاک برای مدت طولانی به‌ طوری که ریشه گیاه نتواند به‌ درستی نفس بکشد.)

ویژگی‌ های زراعی

فاصله کاشت

• بسته به نوع پایه: معمولاً ۷×۷ یا ۶×۷ متر . در طراحی باغ گردو باید به محدودیت ای شیب زمین، سیستم آبیاری و … توجه داشت.

• در سیستم‌ های متراکم (High Density): 5×۶ متر

عملکرد گردوی فرنور

• عملکرد تجاری از سال پنجم آغاز می‌ شود.

• در سال‌ های بلوغ کامل، تا ۶ تن در هکتار عملکرد خشک گزارش شده است.

مزایای گردوی فرنور

• دیرگل بودن: کاهش خسارت سرمای دیررس.

• باردهی جانبی: افزایش تعداد میوه‌ ها در واحد سطح.

• کیفیت مغز عالی: مناسب صادرات و فرآوری.

• پوست نازک: راحتی در پوست‌ گیری.

• مقاومت به بیماری‌ ها: مقاومت نسبی به آنتراکنوز و پوسیدگی ریشه.

• کاشت در ارتفاع: برای مناطقی با ارتفاع بیش از ۲۰۰۰ متر از سطح دریا، ایده آل است.

معایب گردوی فرنور

• نیاز به مدیریت دقیق در تغذیه و آبیاری.

• هزینه اولیه نسبتاً بالا در احداث باغ‌ های متراکم.

• نیاز به گرده‌ دهنده مناسب به دلیل وجود پدیده پروتاندری. ( گل های نر زودتر از  گل های ماده باز می شوند).

توصیه‌ های تخصصی برای کشت موفق

• انتخاب نهال با اصالت و گواهی‌ شده از نهالستان معتبر یا استفاده از نهال کشت بافت گردوی فرنور.

• بررسی دقیق وضعیت اقلیمی منطقه پیش از کاشت.

• استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ ای برای کنترل دقیق آب‌ رسانی.

• اجرای برنامه تغذیه‌ ای متعادل و مبتنی بر آزمون خاک.

• هرس اصولی برای تحریک رشد شاخه‌ های بارده جانبی.

• کنترل آفات و بیماری‌ ها به‌ ویژه در فصل بهار و تابستان.

جمع بندی 

گردوی فرنور با داشتن ویژگی‌ های ممتاز از نظر عملکرد، کیفیت مغز، مقاومت به سرما و دیرگل بودن، گزینه‌ ای بسیار مناسب برای احداث باغات اقتصادی در مناطق سردسیر و کوهستانی ایران است. البته موفقیت در کشت این رقم نیازمند مدیریت حرفه‌ ای در زمینه‌ های تغذیه، آبیاری، هرس و گرده‌ افشانی است.