سم ایمیداکلوپراید

همه چیز درباره سم ایمیداکلوپراید: ساختار، نحوه اثر، کاربردها و مزایا و معایب

سم ایمیداکلوپراید یکی از پرکاربردترین حشره‌ کش‌ های سیستمیک در جهان است که به خانواده‌ ی نئونیکوتینوئیدها تعلق دارد. این سم حشره کش در ایران با نام های کنفیدور یا کونفیدور نیز شناخته می شود. حشره کش ایمیداکلوپراید تأثیر زیادی بر روی کنترل آفات مکنده و برخی آفات جونده دارد و به دلیل عملکرد مؤثر و پایداری بالا در کشاورزی مدرن جایگاه ویژه‌ ای پیدا کرده است.

تاریخچه

ایمیداکلوپراید نخستین‌ بار در اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ توسط شرکت Bayer Crop Science توسعه یافت. این ماده در سال ۱۹۹۱ به بازار معرفی شد و به‌ سرعت جایگزین بسیاری از حشره‌ کش‌ های قدیمی‌ تر از جمله ارگانو فسفره‌ ها و کاربامات‌ ها شد. دلیل محبوبیت آن، سمیت کم برای پستانداران، پایداری زیاد در محیط و کارایی بالای آن علیه طیف وسیعی از آفات بود.

نام‌های تجاری رایج حشره کش ایمیداکلوپراید

ایمیداکلوپراید تحت برندهای مختلفی در بازار جهانی عرضه می‌شود، از جمله:

• Confidor (بایر)

• Admire

• Gaucho

• Premier

• Imidor

• Nuprid

در ایران نیز اغلب تحت نام‌ های تجاری مانند “کونفیدور” و “ایمیداکلوپراید” به فروش می‌رسد.

ساختار شیمیایی سم ایمیداکلوپراید

فرمول مولکولی: C₉H₁₀ClN₅O₂
نام IUPAC: (۱-(۶-Chloro-3-pyridylmethyl)-N-nitroimidazolidin-2-ylideneamine)
ساختار شیمیایی ایمیداکلوپراید شامل یک حلقه‌ ی پیریدین کلردار و یک گروه نیتروایمیدازولین است. این ترکیب، به‌ عنوان آنالوگ نیکوتین ساخته شده و گیرنده‌ های نیکوتینی استیل‌ کولین در سیستم عصبی حشرات را هدف قرار می‌ دهد.

روش تولید سم ایمیداکلوپراید

تولید صنعتی ایمیداکلوپراید شامل چند مرحله سنتز شیمیایی است. در یکی از روش‌ های رایج، سنتز از طریق ترکیب حلقه‌ ی پیریدین با یک گروه نیتروایمیدازولین انجام می‌ شود. مراحل کلی به‌ صورت زیر است:

1. سنتز ترکیب میانی کلروپیریدین.

2. ترکیب آن با یک مشتق ایمیدازولین حاوی گروه نیترو.

3. واکنش با عوامل قلیایی یا کاتالیزوری جهت پایدارسازی ساختار.

4. تصفیه و کریستالیزه‌ کردن محصول نهایی.

تولید این ماده نیازمند تجهیزات خاص، شرایط کنترل‌ شده و رعایت دقیق نکات ایمنی و زیست‌ محیطی است.

نحوه‌ ی اثر کنفیدور

ایمیداکلوپراید یا کنفیدور از طریق تماس، گوارش و اثر سیستمیک جذب گیاه می‌شود. این سم گیرنده‌ های نیکوتینی استیل‌کولین (nAChRs) در سیستم عصبی مرکزی حشرات را تحریک کرده و موجب اختلال در انتقال پیام عصبی، فلج و در نهایت مرگ آفات می‌ شود.

مزیت بزرگ این ترکیب، جذب سیستمیک آن از طریق ریشه و برگ است؛ بنابراین می‌تواند از داخل گیاه آفات مکنده مثل شته‌ ها و سفیدبالک‌ ها را از بین ببرد.

کاربردها: کونفیدور مناسب برای چه آفاتی است؟

ایمیداکلوپراید یک حشره‌ کش سیستمیک با اثر تماسی و گوارشی است که بیشتر برای کنترل آفات مکنده طراحی شده، اما بر برخی آفات جونده نیز مؤثر است. این حشره‌ کش در محصولات مختلف زراعی، باغی، گلخانه‌ ای و حتی در فضای سبز شهری کاربرد گسترده‌ ای دارد.برخی از مهم‌ ترین آفات هدف ایمیداکلوپراید به تفکیک گروه و نوع محصول به شرح ذیل می باشد:

۱. آفات مکنده

این گروه اصلی‌ ترین هدف ایمیداکلوپراید هستند:

• شته‌ها (Aphids): آفات رایج در سبزی‌ ها، درختان میوه، غلات و گلخانه‌ ها. این آفات شیره گیاه را مکیده و ناقل بیماری‌ های ویروسی هستند.

• سفیدبالک‌ها (Whiteflies): به‌ویژه در محصولات گلخانه‌ ای مانند خیار و گوجه‌ فرنگی خسارت‌ زا هستند.

• تریپس‌ها (Thrips): علاوه بر تغذیه از بافت گیاه، می‌توانند بیماری‌هایی مثل ویروس لکه‌مرده (TSWV) را منتقل کنند.

• زنجرک‌ ها (Leafhoppers): آفات برنج، انگور، نیشکر و سایر محصولات زراعی.

• شپشک‌ ها (Scale insects): به‌ ویژه شپشک آرد آلود در گیاهان زینتی، مرکبات و نخل خرما.

• مگس سفید جالیز: از مخرب‌ ترین آفات خیار و گوجه‌ فرنگی گلخانه‌ ای.

• سوسک شاخک‌ کوتاه پنبه: در کشت پنبه از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است.

• زنجره خرما: این آفت یکی از عوامل مهم آسیب به نخلستان ها در سراسر جهان است.
• کرم خراط: پروانه چوبخوار یا کرم خراط از خطرناک ترین آفات درختان میوه در ایران است.

۲. آفات جونده خاص

با وجود اینکه عملکرد اصلی ایمیداکلوپراید بر آفات مکنده است، اما بر برخی آفات جونده نیز اثر قابل‌ توجهی دارد، از جمله:

• سوسک کلرادوی سیب‌ زمینی (Colorado Potato Beetle): آفت اصلی سیب‌ زمینی در مناطق معتدل.

• مگس مینوز (Leaf miner flies): آفتی مهم در محصولات سبزی و زینتی که تونل‌ هایی درون برگ ایجاد می‌کند.

• پسیل پسته: یکی از مخرب‌ ترین آفات پسته در ایران؛ ایمیداکلوپراید یکی از ترکیبات مؤثر در مدیریت این آفت است.

۳. محصولاتی که ایمیداکلوپراید در آن‌ها استفاده می‌شود

• محصولات زراعی: برنج، پنبه، ذرت، سیب‌زمینی، گندم، سویا

• محصولات باغی: مرکبات، سیب، انگور، هلو، زرد آلو، پسته، خرما

• محصولات گلخانه‌ای: خیار، گوجه‌ فرنگی، فلفل دلمه‌ ای، گل‌ های زینتی مانند ژربرا، رز و داوودی

• فضای سبز شهری و گیاهان زینتی: درختان خیابانی، شمشاد، یاس، گل ختمی و غیره

۴. ویژگی مهم: اثر سیستمیک

یکی از مزایای حشره کش ایمیداکلوپراید ، جذب از طریق ریشه و برگ و جا به‌ جایی آن در شیره‌ ی گیاهی است. این ویژگی باعث می‌ شود گیاه برای مدت طولانی‌ تری از داخل در برابر آفات محافظت شود، حتی در صورت بارندگی یا آبیاری سطحی، این حفاظت ادامه دارد.

مزایا

• اثر سیستمیک قوی: از طریق ریشه جذب شده و در سراسر گیاه پخش می‌شود.

• دوام بالا: در خاک و گیاه تا چندین هفته فعال می‌ ماند.

• اثر چندگانه: از طریق تماس، گوارش و حتی بخار اثرگذار است.

• درجه سمیت: سمیت نسبتاً پایین برای انسان و حیوانات خون‌ گرم.

• مناسب برای مدیریت آفات مقاوم به حشره‌ کش‌ های قدیمی‌ تر.

معایب و نگرانی‌ ها

• اثر منفی بر زنبورها: به‌ ویژه زمانی که به‌ صورت اسپری در دوره گل‌ دهی گیاه استفاده شود.

• پایداری زیاد در خاک: ممکن است موجب تجمع و آلودگی منابع آبی شود.

• احتمال ایجاد مقاومت در آفات: مصرف مکرر و بی‌ رویه می‌تواند موجب بروز مقاومت شود.

• محدودیت‌ های زیست‌ محیطی: در برخی کشورها (مانند اتحادیه اروپا) استفاده از ایمیداکلوپراید در فضای باز محدود یا ممنوع شده است.

جدول دوز پیشنهادی مصرف سم ایمیداکلوپراید