تنوع ژنتیکی

تنوع ژنتیکی

تنوع ژنتیکی به ترکیب ژنتیکی ناهمگون که در مقابل شرایط محیطی واکنش های متفاوت را ایجاد می کند،گفته می شود. بررسی های دقیق تر از روابط ساختار و هویت ژنتیکی بانکهای ژنی اداره موثر آنها را برای تحقیق امکان پذیر خواهد ساخت، از سوی دیگر تعیین سطح تنوع ژنتیکی در گونه های گیاهی در جهت انتخاب والدین در برنامه های اصلاحی و حداکثر بهره وری از پدیده هتروزیس از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

تنوع ژنتیکی به عنوان مهم­ترین عامل بقاء موجودات از جمله گیاهان در برابر تغییرات شرایط محیطی و تنش­های زیستی است. آگاهی از میزان تنوع ذخایر توارثی و روابط ژنتیکی بین آنها یکی از نیازهای اولیه اصلاح گونه های گیاهی به­شمار می رود. در واقع تنوع ژنتیکی اساس مطالعات اصلاحی در گونه­ های گیاهی است. برای استفاده از این پتانسیل عظیم، اطلاع از ماهیت و میزان تنوع موجود در ژرم پلاسم، از اهمیت بسیار زیادی در برنامه ­های به نژادی برخوردار است. والدینی که از لحاظ ژنتیکی متفاوت هستند، هیبریدهایی با هتروزیس بالا تولید می­کنند و احتمال به دست آوردن نتایج تفرق یافته برتر (تفکیک متجاوز) افزایش می_­یابد.

با توجه به نقش تنوع ژنتیکی در پیشبرد اهداف برنامه­ های اصلاح نباتات شناسایی این تنوع از طریق روش­های مولکولی و غیر ملکولی با اهمیت خواهد بود. با توجه به محدود بودن تعداد نشانگرهای مورفولوژیکی و بیوشیمیایی و متاثر بودن آنها از عوامل محیطی، کاربرد این­گونه نشانگرها محدود است.

نشانگرهای مولکولی به ویژه نشانگرهای مبتنی بر DNA با ایجاد تعداد بسیار زیادی نشانگر و با حذف اثرهای ناشی از عوامل محیطی، توانسته است بسیاری از مشکلات مربوط به نشانگرهای مورفولوژیکی و بیوشیمیایی را برطرف کند. در بررسی تنوع و تعیین قرابت ژنتیکی بین نمونه های مختلف گیاهی به وفور از مارکرهای مولکولی استفاده شده است.

نشانگرهای مولکولی مبتنی بر DNA از اهمیت ویژه­ای برخوردار هستند. تنوع ژنتیکی در جمعیت های گیاهی ممکن است از طریق سازوکارهای متفاوتی نظیر جهش، نوترکیبی جنس، مهاجرت و جریان ژن، رانده شدن ژنتیکی و گزینش ایجاد شود. تنوع اساس برنامه های اصلاح نباتات، بیوتکنولوژی  و ماده خام ضروری برای آن است. در واقع اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی دانش و فن آوری هایی هستند که ساختار ژنتیکی گیاه را در جهت منافع اقتصادی انسان تغییر می دهند و روش های متداول اصلاح گیاهان زراعی بر اساس گزینش ژنوتیپ های مورد علاقه از بین تنوع ژنتیکی موجود و دست ورزی همه یا تعدادی از صفات ممکن و مورد علاقه در یک ژنوتیپ به منظور تولید یک واریته تجاری می باشد.

لازمه هر تغییر تنوع است، پس لازمه تغییر ژنتیکی نیز وجود تنوع ژنتیکی است . مطالعه تنوع فنوتیپی و ژنتیکی برای شناسایی ژنوتیپ های مشابه هم به منظور حفظ، ارزیابی و استفاده از ذخایر ژنتیکی، مطالعه تنوع ژرم پلاسم قبل از شروع برنامه های اصلاحی ، شناسایی و تفکیک ژنوتیپ ها از همدیگر به منظور دفاع از حق معنوی اصلاح گران بسیار اهمیت دارد.