عناصر ضروری گیاهان

نقش عناصر ضروری در رشد گیاهان

عناصر ضروری گیاهان به دو دسته ماکرو المنت ها Macro elements و میکرو المنت ها Micro elements تقسیم می شوند. ماکروالمنت ها همان عناصر اصلی و مهم برای گیاهان شامل ۳ عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم می شود.

نیتروژن N

نیتروژن یکی از مهم‌ترین عناصر برای موجودات زنده، خصوصا گیاهان است. از مهمترین اثرات نیتروژن تسریع در رشد طولی گیاهان است. گیاهان جوان و نهال ها به شدت به کمبود این عنصر حساس هستند و در صورت کمبود ازت در خاک رشد طولی (رشد ساقه) کند و یا متوقف شده و برگ ها نیز به سمت کلروزه شدن پیش می روند. این عنصر مهم  به عنوان یکی از مواد اولیه در ترکیبات کود شیمیایی و بیولوژیکی استفاده می‌شود. از طریق تغذیه ریشه گیاه، نیتروژن در ساخت پروتئین و بخش‌های سلولی گیاهان مؤثر است.

نیتروژن یا ازت به هرشکل و ساختاری برای گیاهان قابل استقاده نیست، فرم های قابل جذب نیتروژن برای گیاهان شامل آمونیوم ^–_۴ NH و نیترات ^– NO _۳ است.

کودهای نیتروژن دار شیمیایی (ازته):

• سولفات آمونیوم (NH₄)₂SO₄ –   ۲۱% نیتروژن – ۲۴% سولفور
• اوره CH_۴N2O – 46% نیتروژن
• نیترات آمونیوم NH_۴NO_۳ ۵% آمونیوم، ۷.۵% نیترات، ۱۵% اوره

.

کودهای نیتروژن دار ارگانیک:

• کود مرغی
• کود گاوی
• کود گوسفندی
• اسید هیومیک
• بقایای گیاهی خصوصا اگر از خانواده حبوبات باشد

فسفر P

فسفر نیز یک ماده (عنصر) بسیار مهم است که به شکل کود در اختیار گیاه قرار می گیرد. این ماده معدنی به عنوان یکی از عناصر ضروری برای رشد و تکامل ساختار ریشه گیاهان شناخته شده است. با استفاده از فسفر، گیاهان می‌توانند سریعتر رشد کرده و در بهبود ساختمان خاک نیز مشارکت می کنند. فسفر همچنین می‌تواند باعث افزایش تولید مثل گیاهی شود که این امر در نهایت به افزایش عملکرد محصول منجر می‌شود. در مراحل گرده افشانی و تشکیل میوه، فسفر نقش کلیدی در بهبود فرآیند تولید دارد.

فسفر نیز مانند نیتروژن و سایر عناصر ضروری با هر فرمی قابل استفاده برای گیاهان نیست.  بهترین فرم های قابل جذب فسفر ارتوفسفر (H_۲PO_۴^–, HPO_۴^۲-) یا همان اسید فسفریک است.

کودهای فسفره شیمیایی:

• دی آمونیوم فسفات (NH_۴)_۲HPO_۴ –  ۱۸% نیتروژن، ۴۶% فسفر
• مونو آمونیوم فسفات NH_۴H_۲PO_۴    – ۱۱% نیتروژن، ۵۵-۶۰ % فسفر

کودهای فسفره ارگانیک:

• پودر سنگ فسفات (کلفوس CalPhos)
• کود مرغی
• پودر استخوان بخارپز شده
• کودهای حیوانی

پتاسیم K

پتاسیم سومین عنصر ماکرو و مهم برای گیاهان است. پتاسیم فرآیند فتوسنتز را در سطوح مختلف تحت تأثیر قرار می دهد. پتاسیم سبب فعال شدن آنزیم های سنتز  ATP، پروتئین، نشاسته و فعال شدن سایر آنزیم های دخیل در فتوسنتز، جذب CO_۲، تعادل بارهای الکتریکی مورد نیاز برای فتوفسفوریلاسیون در کلروپلاست ها و عمل به عنوان آنتی یون برای شار +H القا شده از نور در سراسر تیلاکوئید  بخشی از مهمترین نقش های پتاسیم در کلروفیل و گیاهان است. همچنین تاثیر بر فرآیند حرکت آب، کربوهیدرات ها و سایر مواد مغذی در بافت های مختلف گیاه دارد.

فرم قابل جذب پتاسیم در خاک و برای گیاهان به شکل یون پتاسیم K⁺  است.

کودهای پتاس شیمیایی:

• کلرید پتاسیم KCl (پتاش Potsh) – ۶۲% پتاسیم
• سولفات پتاسیم K_۲SO_۴ – ۵۳% پتاسیم
• مونو پتاسیم فسفات KH2PO4    –  ۵۲% فسفر – ۳۴% پتاسیم

کودهای پتاس ارگانیک:

• هیومیک اسید
• جلبک دریایی
• خاکستر چوب

در مورد مصرف کودهای ارگانیک و غیر شیمیایی حتما به این نکته توجه کنید که زمان تجزیه کود و رسیدن عناصر به گیاه در مقایسه با کودهای شیمیایی بسیار کندتر است. اصولا کودهای ارگانیک گزینه مناسبی برای خاک های فقیر و بسیار فقیر نیستند.

برای استفاده از گودهای ارگانیک و حیوانی در زمان کاشت گیاه با توجه به دیر تجزیه پذیر بودن این کودها، باید از یکسال قبل از کاشت، زمین یا خاک مورد نظر را کود دهی کرده و بعد از گذشت ۱۲ ماه نسبت به کاشت اقدام کرد.