گل محمدی

گل محمدی

 گل محمدی با نام علمی Rosa Damascena از خانواده گل سرخیان (Rosaceae) گیاهی است هیبرید که از تلاقی نسترن شیرازی (Rosa moschata) و رز گالیکا یا رز فرانسوی (Rosa gallica) به وجود آمده است. آنالیزهای انجام شده از DNA گل محمدی نشان می دهد، رز قزاقی (Rosa fedtschenkoana) نیز سهمی در ماده ژنتیکی این گیاه دارد.

از آنجایی که در گذشته این گل و فرآورده های آن از جمله گلاب، از طریق دمشق و سوریه به اروپا راه یافته بود، در اروپا به این گل، رز دمشقی یا رز سوریه نیز گفته می شود. نام لاتین و علمی این گیاه نیز اشاره به شهر دمشق در سوریه دارد.

گیاه شناسی گل محمدی

این گل رز خانواده گلسرخیان درختچه ای است که ارتفاع آن به ۲ هم می رسد. برگ ها از ۵ تا ۷ برگچه ی تخم مرغی دندانه دار سبز رنگ تشکیل شده و در فصول سرد سال خزان می کنند. ساقه این گیاه نیز دارای خارهای تیز و پرزهای بسیار زبری است. گل آذین این گیاه همانند اکثر گلسرخیان، خوشه ای مرکب یا منفرد بوده دارای ۳ کاسبرگ و رنگ ۳۲ گلبرگ این گل نیز از صورتی روشن تا قرمز متغیر است.

.

فرآورده های گل محمدی

این گل در ایران قدمت تاریخی داشته و کاملا شناخته شده است، متاسفانه در ایران این گیاه دارویی مهم غالبا در تولید گلاب، گلقند (نوعی مربا تهیه شده با گلبرگ گل محمدی)، چای و دمنوش استفاده می شود. اما مهمترین و با ارزش ترین فرآورده های این گیاه در ایران چندان تولید نمی شود و همین امر سبب شده با وجود بالاترین سطح زیرکشت در جهان، درآمد و سهم ناچیزی از بازارهای جهانی داشته باشیم.

روغن رز Rose Oil که در بازارهای بین المللی به آن Rose Otto نیز گفته می شود یکی از مهمترین فرآورده های گل محمدی است که در صنعت عطر سازی استفاده می شود. این روغن با نام های ابسولوت رز (Rose Absolute)، اسانس مطلق، اسانس تام و کانکریت رز concrete rose نیز شناخته می شود.

ترکیه و بلغارستان به دلیل استخراج و فرآوری اسانس تام گل محمدی، بیشترین سهم در بازار های بین المللی را دارند. اسانس تام این گل برای استفاده در صنعت عطر سازی به کشورهای فرانسه و انگلستان صادر می شود. بیشترین حجم تولید در ایران به گل و غنچه های خشک و گلاب خلاصه می شود که بجز مصرف داخلی، بخش از آن نیز به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می شود. عدم فرآوری و تولید اسانس تام در ایران سبب شده علی رغم بیشترین میزان سطح کشت در دنیا، سهم بسیار اندکی از تجارت جهانی آن را داشته باشیم.

.

پراکنش جغرافیایی

مناطق کوهپایه ای و یا مناطقی که دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک بوده برای کاشت گل محمدی بسیار مناسب است . بر همین اساس کشورهای ایران، ترکیه، هند، افغانستان، پاکستان، بلغارستان، تونس، مراکش، شیلی، عراق و ازبکستان از جمله کشورهایی هستند که به تولید و پرورش گل محمدی می پردازند.

.

پراکنش در ایران

قدمت کاشت این گل در ایران را به دوره هخامنشیان نسبت می دهند که محل آن نیز در کوهپایه های استان فارس تخمین زده می شود. در حال حاضر حدود ۳۰ استان ایران شرایط مساعدی برای کاشت این گیاه دارند. توابع شهرستان داراب در استان فارس (روستاهای نوایگان و لایزنگان) میزبان بزرگترین دشت گل محمدی در جهان به مساحتی بالغ بر ۵ هزار هکتار است.

علاوه بر استان فارس، استان اصفهان به خصوص بخش های نیاسر، قمصر و جوشقان شهرستان کاشان از جمله قطب های موفق تولید این گل و فرآورده های آن ها است. آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی کردستان، چهار محال و بختیاری، کرمان، گیلان، همدان، البرز، خراسان جنوبی، یزد، خراسان شمالی، خراسان رضوی و ایلام از دیگر استان هایی هستند که امکان کاشت و بهره برداری از این گیاه ارزشمند در آن ها وجود دارد.

.

روش های تکثیر گل محمدی

این گیاه به روش های پاجوش، کشت بافت و قلمه تکثیر می شود. استفاده از نهال های تولید شده به روش کشت بافت گل محمدی و همچنین پاجوش های استحصال شده با کیفیت، بهترین روش برای ازدیاد این گل و احداث گلستان می باشد.