فسفر یکی از عناصر مهم مغذی برای گیاهان است. این عنصر نقش بسیار حیاتی در رشد و توسعه همه گیاهان دارد. فسفر عاملی اساسی در فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی گیاهان می باشد. برای تولید انرژی، تنظیم فعالیت آنزیم ها و ساختار سلولی وجود عنصر فسفر ضروری است.
فسفر یکی از اصلی ترین عناصر مغذی برای گیاهان است. بسیاری از فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی حیاتی گیاهان از جمله فتوسنتز، انتقال انرژی و تقسیم سلولی نیازمند حضور فسفر است.
ساختار سلولی: فسفر به عنوان جزء اصلی اسیدهای نوکلئیک (DNA و RNA) و فسفو لیپیدها در سلول های گیاهی عمل می کند. علاوه بر این، فسفر در ساختارهای سلولی و ممبران ها حضور دارد.
انتقال انرژی: فسفر در تولید و انتقال انرژی در گیاهان نقش اساسی دارد. آدنوزین تری فسفات (ATP) که حاوی فسفر است، به عنوان یک منبع اصلی انرژی در فرآیندهای سلولی و تنفسی گیاهان عمل می‌کند.
تنظیم فعالیت آنزیم ها: این عنصر مهم در ساختار آنزیم ها و کوفاکتورها حضور دارد. فعالیت آنزیمی گیاهان کاملا وابسته به وجود عناصری از جمله فسفر است.
کودهای فسفره به عنوان منابع اصلی فسفر قابل جذب برای گیاهان استفاده می‌شوند. بطور طبیعی در همه خاک ها فسفر یافت می شود اما لزوما فرم قابل جذبی برای گیاهان نیستند. اشکال مخالف فسفر موجود در خاک عبارتند از:
فسفات معدنی با فرمول شیمیایی P۲O۵ از منابع اصلی فسفر در خاک است. پنتا اکسید فسفر به صورت معمول به عنوان مؤثرترین فرم فسفر قابل جذب برای گیاهان معرفی می شود. این فسفر به صورت آنیون فسفات در آب حل شده و توسط ریشه های گیاه جذب می شود. مهمترین فسفات های معدنی موجود در خاک عبارتند از:
فسفات آلی از منابع طبیعی مانند کودهای گیاهی، کمپوست، باقیمانده های گیاهی و جلبک ها به وجود می آید. این فرم فسفر ممکن است به صورت آلی یا آنیون فسفات در آب حل و توسط ریشه های گیاه جذب شود. فسفات های آلی به دو دسته عمده فسفات های لیپیدی و فسفات های پروتئینی به شرح ذیل تقسیم می شوند:
فسفات آهنی ترکیبی از آهن، فسفر و اکسیژن است. این فسفات در خاک دارای Ph اسیدی تا خنثی است. فسفات آهنی به دو شکل کلی قابل جذب و غیر قابل جذب در خاک وجود دارد.
فسفات های آهنی محلول مانند آهن فسفات دی هیدرات (FePO4·2H2O) و آهن فسفات هیدراته (FePO4·H2O) که نمک های فسفریک آهن هستند به دلیل وجود پیوندهای هیدروژنی بین آهن و آب، قابل حل بوده و برای گیاهان قابل جذب می باشند.
فسفات های آهنی نامحلول مانند هیدروژن فسفریک آهن (Fe3(PO4)2·H2O) و فسفات آهن (FePO4) که کانی های فسفات آهن هستند به دلیل وجود پیوندهای مستحکم کووالانسی بین یون های فسفر و آهن، نا محلول بوده و قابل جذب برای گیاهان نیستند.
کودهای فسفاتی از ترکیبات فسفر اصلی مانند سوپرفسفات، دی آمونیوم فسفات، و تری سوپرفسفات تشکیل شده‌اند. این کودها به عنوان منابع محلول فسفر برای گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کودهای فسفری مختلفی به فرم های گرانول، پودری و مایع در بازار وجود دارد. انتخاب بهترین کود فسفر به عوامل مختلفی از جمله، نوع و رقم گیاه مورد کشت، نتایج آزمون های بیوشیمیایی خاک و آب، بودجه مالی، تناوب باغی و زراعی و وسعت کشت بستگی دارد.
استفاده از کودهای فسفره منجر به اثرات متعددی بر رشد و توسعه گیاهان می‌شود. نقش فسفر در گیاه محدود نیست و باید کمبود آن در خاک را جدی تلقی کرد. خلاصه ای از مهمترین نقش های فسفر در گیاهان عبارتند از:
افزایش رشد ریشه: فسفر به عنوان یکی از عناصر مهم در تشکیل ریشه‌ها عمل می‌کند و وجود غلظت مناسب از فسفر در خاک می‌تواند رشد ریشه‌ها را تقویت کند.
افزایش تولید مثمر: فسفر به عنوان عنصری اساسی در تشکیل میوه و دانه‌ها در گیاهان دارای تأثیر مستقیم است. باغات میوه ای که دارای غنای مناسبی از فسفر باشند، محصولات آن بازارپسند تر بوده و کیفیت تجاری بالاتری دارند.
تقویت مقاومت به تنش‌های محیطی: گیاهان که از مقدار کافی فسفر بهره‌مند هستند، مقاومت به تنش‌های محیطی مانند خشکسالی و شوری را در مقایسه با گیاهانی که کمبود فسفر دارند، بسیار راحت تر تحمل می کنند.
.
منابع:
کودهای ضد شوری خاک معرفی و بررسی بهترین روشهای کشاورزی در خاک های شور شوری…
بردوفیکس (Bordeaux ): قارچ کش و باکتری کش قدرتمند برای حفاظت از گیاهان بردوفیکس (BordoFix)…
استریل‌سازی ریزنمونه‌ها در کشت بافت گیاهی | روش‌ها، مواد ضدعفونی و کاربردها کشت بافت گیاهی…
بیماری آنتراکنوز در گیاهان، علائم، علل و روش های کنترل بیماری آنتراکنوز (Anthracnose) یکی از…