صنایع تبدیلی خرما

صنایع تبدیلی خرما و اهمیت آن در توسعه اقتصادی

خرما به عنوان یک میوه اقتصادی و با ارزش در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری شناخته شده است. این میوه با خصوصیات غذایی بالا و قابلیت رشد در شرایط آب و هوایی خاص به عنوان یک منبع درآمد و توسعه برای کشورها با شرایط اقلیمی گرم و خشک مطرح است. یکی از راه‌ های بهینه‌ سازی این منبع اقتصادی و زیست محیطی ارزشمند، ایجاد صنایع تبدیلی خرما و فرآوری آن و  همچنین ارتقاء زنجیره تولید، عرضه و مصرف آن است.

انواع خرما

در سراسر جهان، انواع مختلفی از نخل خرما کشت می‌شوند که هرکدام خصوصیات خاص خود را دارند. انواع معروفی چون خرمای مضافتی، خرمای مجول، خرمای برحی، خرمای پیارم، خرمای ربی، خرمای کبکاب، خرمای اشرسی و … مثال‌هایی از این قبیل هستند. هر کدام از این انواع خرما می‌توانند در تولید محصولات فراوری شده مختلف مورد استفاده قرار گیرند.

 

 

صنایع تبدیلی خرما

صنایع تبدیلی و فرآوری خرما به فرآیندهایی گفته می‌شود که طی آن خرمای تازه به محصولات جدیدی تبدیل می‌شود. این محصولات می‌توانند به صورت طبیعی یا صنعتی تولید شوند.

انواع صنایع تبدیلی خرما

صنایع تبدیلی خرما را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

• صنایع تبدیلی سنتی

در صنایع تبدیلی سنتی، خرما به روش‌های طبیعی و بدون استفاده از ماشین‌ آلات یا تجهیزات پیچیده تبدیل می‌شود. از جمله این روش‌ها می‌توان به خشک کردن، خرما پزی، خرما ساب و خرما شور اشاره کرد.

• صنایع تبدیلی صنعتی

در صنایع تبدیلی صنعتی، فرآوری خرما با استفاده از ماشین‌ آلات و تجهیزات پیشرفته تبدیل به سایر محصولات خوراکی می‌شود. از جمله محصولاتی که در این صنایع تولید می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کنسانتره خرما

قند خرما

شربت خرما

عسل خرما

مربا خرما

 

 

ژله خرما

پفک خرما

شکلات خرما

کیک خرما

سرکه خرما

شیره خرما

قهوه خرما

بیسکویت خرما

تولید محصولات فرآوری شده

تبدیل خرما به محصولات فراوری شده، افزودن ارزش به این محصول را به ارمغان می‌آورد. تولید عسل خرما، شیره خرما، پوره خرما، و شکلات خرما از جمله محصولاتی هستند که می‌توان از خرما به دست آورد. این محصولات علاوه بر ایجاد انواع متنوعی از خوراکی‌ها، بازارهای جدیدی را نیز ایجاد کرده و درآمد زایی مضاعفی را برای بهره برداران به همراه دارند.

 

 

تولید انرژی

هسته خرما به عنوان یک منبع انرژی قابل بازیافت استفاده می‌شود. تبدیل هسته خرما به سوخت حرارتی یا برق از جمله کاربردهای مثبت این زمینه است. این اقدام همچنین به بهبود مدیریت پسماند خرما ها کمک می‌کند.

اهمیت صنایع تبدیلی خرما

اشتغال‌زایی

توسعه صنایع تبدیلی خرما منجر به ایجاد اشتغال در مناطق روستایی و شهری می‌شود. فعالیت‌های مرتبط با تولید، بسته‌بندی، حمل و نقل، و فروش محصولات خرما امکان ایجاد شغل برای افراد مختلف را فراهم می‌کند.

ارتقاء درآمد کشاورزان

توسعه صنایع تبدیلی خرما به کشاورزان امکان پیشرفت اقتصادی فراهم می‌کند. افزایش ارزش افزوده محصولات خرما از طریق فرآوری، به کشاورزان این امکان را می‌دهد که از فروش محصولات فرآوری شده خود بهره مند شوند.

افزایش ارزش افزوده خرما

با تبدیل خرما به محصولات جدید، ارزش افزوده این محصول افزایش می‌یابد. این امر همان طور که پیش تر اشاره شد، موجب افزایش سودآوری برای کشاورزان و رونق صنایع تبدیلی می‌شود.

 

 

کاهش ضایعات خرما

با توسعه صنایع تبدیلی خرما، میزان ضایعات این محصول کاهش می‌یابد. این امر از نظر اقتصادی و زیست ‌محیطی حائز اهمیت است. برای مثال تبدیل خرماهای درجه چندمی که معمولا خوراک دام شده یا دور ریز می شوند و ارزش تازه خوری ندارند به قند خرما، شیره خرما و سایر محصولات جانبی سبب می شود ضایعات خرما با فرم جدید و بازارپسندی بیشتر راهی بازار شده و از یک ضایعات بی ارزش به محصول پول ساز تبدیل می شوند.

استفاده از شاخ و برگ و پوست تنه درخت خرما در ساخت صنایع دستی یکی دیگر از بهره برداری های ارزشمندی است که از درخت نخل خرما در ایران انجام می شود. اگر منصفانه به مسئله نگاه کنیم، درخت نخل خرما از میوه تا ساقه و برگ دارای ارزش اقتصادی و کاربردی است. در واقع نخل خرما مانند درخت بلوط در زمره گیاهانی هستند که خاصیت خوراکی، دارویی، زیست محیطی و حتی ساختمانی دارند.

توسعه صادرات صنعت خرما

تولید محصولات فراوری شده از خرما، بازارهای جدید داخلی و خارجی را برای تولیدکنندگان باز می‌کند. محصولات فرآوری شده کشاورزی در سبد خانوار اکثر کشورهای جهان تعریف شده است. بنابراین کشورهای پیشرفته جهان، حتی آنهایی که تولیدکننده کشاورزی نیستند به سمت فرآوری تمایل پیدا کرده اند. این کشورها محصولات خام کشاورزی را بطور فله و با قیمت نازل از تولیدکنندگان سایر کشورها خریداری کرده و پس از فرآوری و بسته بندی با قیمت بسیار بالاتر به همان کشورها صادر می کنند.

ایران بعنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان، این فرصت را دارد تا با سرمایه گذاری در صنایع تبدیلی، بازاری به مراتب بزرگتر و سودآورتر از خام فروشی را به دست آورد. مزیت رقابتی ایران با سایر کشورها در این زمینه، پایین بودن قیمت تمام شده محصول نهایی در کنار کیفیت بالای آن است.

 

 

راهکارهای توسعه صنایع تبدیلی خرما

ایران یکی از بزرگترین تولید کنندگان خرما در سطح جهان است. از آنجایی که درصد قابل توجهی از حجم تولیدات داخلی خرما به دلیل ظاهر و اندازه آن بازار پسندی چندانی ندارد، صنایع تبدیلی خرما برای ایران یک فرصت بسیار ارزشمند برای توسعه سبد داخلی و حتی صادراتی است. برای توسعه صنایع تبدیلی خرما در ایران، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

تقویت زیرساخت ‌های لازم

برای توسعه صنایع تبدیلی خرما، نیاز به تأمین زیر ساخت ‌های لازم از جمله ماشین آلات، نیروی کارآزموده، زمین، آب، برق و گاز است. تکنولوژی های صنایع تبدیلی هرچند هم که پیشرفته باشد اما آنچنان پیچیده نیستند که در داخل غیر قابل تولید باشند. سرمایه گذاران آینده نگر و ریسک پذیر می توانند در قالب مشارکت با تولیدکنندگان، اقدام به تولید یا واردات این دستگاه ها نمایند.

حمایت از سرمایه‌گذاری در این بخش

یکی از سریعترین راه های پیشرفت یک صنعت نوپا، حمایت بخش دولتی است. دولت باید از سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی خرما حمایت کند. این حمایت می‌تواند به شکل های گوناگونی انجام شود که ارائه تسهیلات مالی که اهمیت ترین آن است. مهمترین حمایت های بخش دولتی می تواند شامل معافیت‌های مالیاتی، تسهیل صدور مجوز تولید، معرفی محصولات فرآوری شده به اتاق های مشترک بازرگانی ایران و سایر کشورها، تسهیل حضور تولیدکنندگان در نمایشگاه های داخلی و بین المللی و سایر حمایت ‌های قانونی باشد.

 

 

آموزش و توانمندسازی نیروی کار

برای توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری خرما نیاز به نیروی کار ماهر و متخصص است. آموزش نیروی انسانی می تواند از طریق سازمان هایی مانند سازمان فنی و حرفه ای کشور، سازمان نظام مهندسی کشاورزی صورت پذیرد. بخش دولتی می تواند با تحقیق و آنالیز بازارهای مشابه در خارج از کشور، اطلاعات با ارزشی از فناوری تولید محصول، بسته بندی و … را در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد.

ترویج فرهنگ مصرف محصولات خرما

برای توسعه بازار محصولات خرما، نیاز به ترویج فرهنگ مصرف این محصولات است.  ترویج فرهنگ و فرهنگ سازی از وظایف اصلی هر دولتی است. تشویق مردم به مصرف محصولات سالم و معرفی توانمندی های تولیدکنندگان داخلی با برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و تبلیغات تلویزیونی و رادیویی اقداماتی است که دولت می تواند بواسطه آن سهم خود را در توسعه فناوری های تبدیلی انجام دهد.

با توجه به مزایای متعدد توسعه صنایع تبدیلی خرما، انتظار می‌رود در سال‌های آینده شاهد رشد و توسعه این بخش در ایران باشیم. هم اکنون بسیاری از تولیدکنندگان سنتی خرما به این واقعیت رسیده اند که درخت نخل خرما پتانسیل های اقتصادی بسیار زیادی دارد و با تولید هر چند اندک محصولات جانبی و صنایع دستی خرما نشان دادند بخش خصوصی همواره یک قدم جلوتر است.