تنظیم کننده های رشد گیاه

تنظیم کننده های رشد گیاه

تنظیم کننده های رشد گیاه یا هورمون های گیاهی، به ترکیباتی گفته می شود که در تنظیم و کنترل فرآیندهی فیزیولوژیک و رشدی گیاه نقش دارند. این ترکیبات در بخش هایی از گیاه تولید شده اما به بخش های دیگر گیاه منتقل و در آنجا تاثیر گذار است. در واقع محل تولید و محل تاثیر هورمون های گیاهی متفاوت است.

کشت بافت گیاهی یکی از تکنیک هایی است که هورمون های گیاهی نقش بسیار مهم و تعیین کننده در تمایز و رشد اکسپلنت ها دارند. تحریک به تولید جنین، تولید کالوس، تمایز ساقه و تمایز ریشه برخی از فرایندهایی است که تنظیم کننده های رشدی گیاه بر آن تاثیر گذار هستند.

 

هورمون های گیاهی که فایتوهورمون (Phytohormone) نیز نام دارند اصولا در بافت های جوان و مریستمی تولید شده و در بافت های درگیر در فرآیندهای فیزیولوژیک منتقل می شود، این ترکیبات در غلطتهای پایین تاثیرگذار هستند.

.

انواع هورمون های گیاهی

تنظیم کننده های رشد گیاه علاوه بر تولید طبیعی، بطور مصنوعی (سنتتیک) و صنعتی نیز تولید می شود که این ترکیبات مصنوعی مانند IBA(اسید ایندول -۳- بوتیریک) و D 2،۴ (اسید ۲–۴-دی کلرو فنواکسی استیک اسید) به این دسته از ترکیبات نمیتوان واژه هورمون اطلاق کرد زیرا هورمون به ترکیبی گفته می شود که بطور طبیعی توسط موجود زنده تولید می شود.

هورمون های گیاهی به روش های بسیار متفاوتی در بافت ها تاثیر گذار هستند که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:

تاثیر بر همانند سازی DNA و رونویسی

اثر بر روی فرآیند تنفس با تاثیر بر میتوکندری ها

تاثیر بر سیستم های غشایی و تراوایی

تاثیر بر واکنش های آنزیمی از طریق ATP و ADP از طریق تامین کوآنزیم ها و یون های فلزی

تاثیر بر آثار آلوستری (Allosteric effects) پروتئین ها

تاثیر بر فرآیند آزادسازی ماده زمینه ای آنزیم ها (Bound Substrate)

 

 

تنظیم کننده های رشد گیاه به پنج دسته در دو گروه تقسیم می شوند:

تحریک کننده های رشد: سیتوکینین ها (Cytokinins) ، اکسین ها (Auxin) و ژیبرلین یا جیبرلین ها (Gibberellin)

بازدارنده های رشد ( لگامها) : اتیلن (Ethylene) و آبسیزیک اسید (ABA)

پس می توان هورمون های گیاهی را به شکل ذیل خلاصه کرد:

در غلظت بسیار پایین تاثیرگذار هستند

در یک قسمت ساخته و در قسمت دیگر تاثیر گذار هستند

از محل تولید به محل مصرف منتقل می شوند

در فرآیندهای فیزیولوژیک و رشدی تاثیرگذارند.

 

نویسنده: محمد خیاط تهرانچی، کارشناس اشد بیوتکنولوژی