کود حیوانی یا کود دامی یکی از قدیمی ترین و پرکاربردترین منابع تغذیه گیاهان در کشاورزی است. این کود ارگانیک به واسطه ی ویژگی های طبیعی و ارگانیک خود، همچنان نقش مهمی در مدیریت حاصلخیزی خاک ایفا میکند.
کود حیوانی ترکیبی از فضولات جامد و مایع دام ها به همراه بقایای بستر و مواد آلی نیمه تجزیه شده است. ترکیب دقیق آن بسته به نوع دام و شرایط نگهداری متفاوت است.
کودهای حیوانی منبعی از عناصر اصلی مورد نیاز گیاهان یعنی نیتروژن (N)، فسفر (P)، و پتاسیم (K) هستند. میزان این عناصر بسته به نوع دام، تغذیه آن، سن، شرایط نگهداری، و نحوهی جمعآوری و نگهداری کود متغیر است. علاوه بر این، کودهای حیوانی دارای مقدار قابل توجهی ماده آلی (OM) هستند که ساختار خاک را بهبود میبخشد.
ماده مغذی | نقش در گیاه | میانگین درصد |
---|---|---|
نیتروژن (N) | رشد رویشی | ۰.۵ تا ۲.۵٪ |
فسفر (P) | رشد ریشه و گلدهی | ۰.۳ تا ۱.۵٪ |
پتاسیم (K) | مقاومت گیاه | ۰.۵ تا ۲٪ |
ماده آلی | بهبود بافت خاک | بالا |
کودهای تازه نباید مستقیماً وارد زمین شوند. تخمیر کامل آنها ۳ تا ۶ ماه طول میکشد. کمپوست سازی فرآیند تجزیه را سریع تر میکند.
ترکیب: نیتروژن ۰.۵-۱.۵٪، فسفر ۰.۳-۰.۹٪، پتاسیم ۰.۵-۱.۰٪
ویژگی ها: سنگین، دارای رطوبت بالا، تجزیه کند (آهسته).
مزایا: افزایش ماده آلی خاک، کاهش چگالی خاک، بهبود ظرفیت نگهداری آب.
معایب: خطر بالای وجود بذر علف های هرز در کود خام، بوی نا مطبوع.
کاربرد: مناسب برای درختان میوه، غلات، و خاک های سبک یا شنی.
نکته فنی: بهتر است قبل از استفاده، کود گاوی به مدت ۴ تا ۶ ماه در شرایط کمپوست تخمیر شود.
ترکیب: نیتروژن ۱.۵-۲.۵٪، فسفر ۱.۰-۲.۰٪، پتاسیم ۱.۵-۲.۰٪
ویژگی ها: خشک تر از کود گاوی با محتوی مغذی بالاتر و همچنین دمای تجزیه بالاتر.
مزایا: مناسب برای گیاهان با نیاز غذایی بالا، تسریع رشد.
معایب: اگر خوب تخمیر نشده باشد، ممکن است باعث سوختن ریشه شود.
کاربرد: مزارع صیفی جات، انگور، درختان بارده، گیاهان مقاوم.
نکته: برای کشت گلخانه ای باید حتماً به خوبی فرآوری شده باشد.
ترکیب: نیتروژن ۲-۴٪، فسفر ۱.۵-۳٪، پتاسیم ۱.۵-۲.۵٪
ویژگیها: کود مرغی غنی ترین کود دامی، بسیار گرم، در مقایسه با سایر کودهای حیوانی، سریع الاثر است.
مزایا: مناسب برای خاک های فقیر و آهکی، محرک رشد سریع.
معایب: در صورت مصرف زیاد یا خام، موجب سوختگی شدید ریشه می شود.
کاربرد: گلخانه ها، سبزیجات با رشد سریع، یونجه، ذرت.
نکته: استفاده از کود مرغی پلتی شده یا کمپوست شده توصیه می شود.
ترکیب: نیتروژن ۰.۵-۱٪، فسفر ۰.۳-۰.۶٪، پتاسیم ۰.۵-۱.۵٪
ویژگیها: حجیم، پر از الیاف و بستر (مانند کاه)، سبک و تهویه دار.
مزایا: بهبود تهویه خاک، کاهش تراکم، مناسب برای خاک های سنگین.
معایب: مواد مغذی پایین تر نسبت به سایر کودها.
کاربرد: سبزیجات ریشه ای، گل ها، خاک های سنگین و رسی.
نکته: مناسب برای آماده سازی خاک قبل از کاشت اولیه.
ترکیب: نیتروژن ۲-۵٪، فسفر ۱-۳٪، پتاسیم ۱-۲٪ + اسیدهای آمینه و میکروالمنتها
ویژگی ها: مایع یا پودری، قابل جذب سریع، بوی قوی.
مزایا: جذب سریع، تقویت فتوسنتز، فعال سازی میکروارگانیسم ها.
معایب: هزینه بالا، نیاز به رقیق سازی، قابل فساد.
کاربرد: کشت گلخانه ای، سبزیجات، هیدروپونیک، درختان میوه در فاز رشد سریع.
نکته: در سیستم های آبیاری قطره ای نیز قابل استفاده است.
نوع کود | نیتروژن | فسفر | پتاسیم | سرعت تجزیه | خطر سوختن | کاربرد |
---|---|---|---|---|---|---|
گاوی | متوسط | متوسط | کم | آهسته | کم | باغها، غلات |
گوسفندی | زیاد | زیاد | زیاد | سریع | متوسط | مزارع بزرگ |
مرغی | بسیار زیاد | بسیار زیاد | زیاد | سریع | زیاد | گلخانهها |
اسبی | کم | کم | کم | متوسط | کم | سبزیجات |
ماهی | زیاد | متوسط | متوسط | بسیار سریع | کم (با رقیقسازی) | هیدروپونیک، گلخانه |
همیشه کمپوست سازی را در اولویت قرار دهید تا آلودگی میکروبی، بذر علف هرز و خطر سوختگی گیاه ناشی از استفاده از کود حیوانی کاهش یابد.
تحلیل خاک قبل از کود دهی ضروری است تا مقدار دقیق مصرف مشخص شود.
تناوب مصرف: بسته به نوع محصول، هر ۶ ماه تا یک سال می توان استفاده کرد.
ترکیب کود حیوانی با کودهای آلی گیاهی (کمپوست برگ یا بقایای گیاهی) باعث بهبود اثربخشی و کاهش خطرات میشود.
انتخاب نوع کود حیوانی یا کود دامی باید بر اساس نوع گیاه، وضعیت خاک و نوع کشت (باز یا گلخانهای) انجام شود. استفاده اصولی و کمپوست شده این کودها، نه تنها باعث بهبود عملکرد محصولات میشود، بلکه نقش مهمی در پایداری کشاورزی دارد.
کودهای ضد شوری خاک معرفی و بررسی بهترین روشهای کشاورزی در خاک های شور شوری…
بردوفیکس (Bordeaux ): قارچ کش و باکتری کش قدرتمند برای حفاظت از گیاهان بردوفیکس (BordoFix)…
استریلسازی ریزنمونهها در کشت بافت گیاهی | روشها، مواد ضدعفونی و کاربردها کشت بافت گیاهی…
بیماری آنتراکنوز در گیاهان، علائم، علل و روش های کنترل بیماری آنتراکنوز (Anthracnose) یکی از…