متابولیت های ثانویه گیاهی گروهی از ترکیبات آلی هستند که در گیاهان تولید می شوند و نقش های مهمی در فرآیندهای بیولوژیکی، دفاعی و تطبیقی گیاهان ایفا می‌کنند. این ترکیبات برخلاف متابولیت های اولیه (مانند قندها و آمینو اسیدها) برای رشد و توسعه مستقیم گیاهان ضروری نیستند، اما برای بقا و تعاملات اکولوژیکی گیاهان بسیار مهم هستند. برخی از مهمترین کاربرد متابولیتهای ثانویه گیاهی که در ساخت دارو، مکمل های دارویی و غذای استفاده می شوند به شرح ذیل است:
آلکالوئیدها مانند نیکوتین، مورفین و کافئین معمولاً خواص سمی دارند و گیاهان را در برابر آفات و علفخواران محافظت می‌کنند. این ترکیبات به دلیل خواص دارویی مختلفی که دارند، در ساخت داروهای مسکن، محرک ها و درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌شوند. برخی از مهمترین داروهای ساخته شده با آلکالوئیدهای گیاهی عبارتند از:
ترپنوئیدها گروهی بزرگ از ترکیبات معطر هستند که در روغن های اسانسی یافت می‌شوند. کاروتنوئیدها، لیمونن و منول، مثال های از این دسته از ترکیبات هستند. ترپنوئیدها نقش مهمی در جذب گرده افشان‌ها و دفع آفات دارند. همچنین کاروتنوئید ها به عنوان رنگ دانه ها و آنتی اکسیدان ها در گیاهان عمل می‌کنند.
کوئرستین، کاتچین و آنتوسیانین‌ها از معروفترین ترکیبات این متابولیت های فلاونوئیدی هستند. فلاونوئیدها به عنوان آنتی اکسیدان عمل کرده و در رنگ های گیاهی نقش دارند. آنها همچنین در محافظت گیاهان در برابر اشعه ماوراء بنفش و عوامل بیماری‌زا موثر هستند.
همچنین این ترکیبات (کوئرستین، کاتچین، آنتوسیانین) به دلیل خواص آنتی اکسیدانی قوی، در داروهای ضد التهابی و محافظت از قلب و عروق استفاده می‌شوند. همچنسن فلاونوئیدها در مکمل های غذایی و داروهای تقویتی به کار رفته و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند.
فنولیک ها ترکیباتی هستند که در دفاع از گیاهان در برابر عفونت ها و آفات نقش دارند. تانن ها به دلیل خواص ضد عفونی‌کننده و ضد میکروبی شناخته شده‌اند. اسید سالیسیلیک که یکی دیرگر از ترکیبات شاخص فنولیک است، نقش مهمی در واکنش های دفاعی گیاهان ایفا می‌کند.
گلیکوزیدها ترکیباتی هستند که می‌توانند هم خواص دارویی و هم در برخی موارد خواص سمی داشته باشند. گلیکوزیدهای قلبی مانند دیژیتالین، ساپونین‌ها در درمان بیماری‌های قلبی استفاده می‌شوند.
استروئیدهای گیاهی مانند فیتواسترول ها در تنظیم رشد و توسعه گیاهان نقش دارند. این ترکیبات، همچنین در دفاع از گیاهان در برابر بیماری‌ها و آفات موثر هستند. ساخت مکمل های غذایی و دارویی، داروهای ضد التهابی، داروهای ضد سرطان و داروهای درمان اختلالات هورمونی از مهمترین کاربردهای استروئیدهای گیاهی هستند.
کورماین هایی مانند فورانوکومارین‌ها دارای خواص ضدانعقادی بوده و در درمان مشکلات قلبی و عروقی به کار می‌روند.
کاربرد متابولیتهای ثانویه گیاهی در دنیای امروز، انکار ناپذیر است. این ترکیبات نقش های مهمی در اکولوژی، بقا و سلامت گیاهان دارند. آنها به عنوان ترکیبات دفاعی، جاذب های گرده افشان ها، آنتی اکسیدان ها و رنگ دانه‌ها عمل می کنند و همچنین در پزشکی و صنایع دارویی به عنوان منابع مهم ترکیبات فعال شناخته می‌شوند.
بیماری آنتراکنوز در گیاهان، علائم، علل و روش های کنترل بیماری آنتراکنوز (Anthracnose) یکی از…
۱۰ چالش رایج در کشت بافت گیاهی و راهکارهای مدیریت آن ها کشت بافت گیاهی…
همه چیز درباره سم ایمیداکلوپراید: ساختار، نحوه اثر، کاربردها و مزایا و معایب سم ایمیداکلوپراید…
صنایع تبدیلی عسل، راهنمای کامل فرآوری و تولید عسل یکی از مهمترین محصولات کشاورزی و…
گیاه دارویی ثعلب Salep، خواص دارویی، کاربردها، کاشت و تولید ثعلب نام عمومی گیاهانی از…