ویروس های گیاهی از مهمترین عوامل بیماری زای گیاهی هستند که موجب کاهش رشد، کیفیت و عملکرد محصولات کشاورزی می شوند. این ویروس ها از طریق ناقلان مانند حشرات، بذر، گرده، خاک و تماس مکانیکی منتقل شده و کنترل آن ها یکی از چالش های اساسی در کشاورزی مدرن است. برای مقابله با این ویروس ها روش های متعددی وجود دارد که می توان آن ها را به چند دسته کلی تقسیم کرد. استفاده از ویروس کشهای گیاهی یکی از مهمترین ابزارهای مقابله با بیماری های ویروسی است.
کنترل زراعی یکی از مهمترین روش ها در مدیریت بیماری های ویروسی است. استفاده از ارقام مقاوم، تناوب زراعی برای کاهش پایداری ویروس در خاک، حذف و امحاء گیاهان آلوده و کنترل علف های هرز که ممکن است به عنوان مخزن ویروس عمل کنند، از جمله اقداماتی هستند که موجب کاهش منابع انتشار ویروس و ایجاد شرایط نامساعد برای گسترش آن می‌شوند.
کنترل بیولوژیکی نیز نقش مهمی در کاهش انتقال ویروس‌ها دارد. استفاده از دشمنان طبیعی ناقلین ویروس مانند زنبورهای پارازیتوئید و کفشدوزک ها یکی از راهکارهای مؤثر در این روش است. علاوه بر این، برخی از باکتری ها و قارچ های آنتاگونیست می‌توانند ناقلین را کاهش داده و از شیوع بیماری جلوگیری کنند.
در کنترل مکانیکی، روش هایی مانند ضدعفونی ابزارهای کشاورزی برای جلوگیری از انتقال مکانیکی ویروس ها از یک گیاه به گیاه دیگر، استفاده از پوشش های محافظتی مانند نایلون های کشاورزی برای جلوگیری از ورود ناقلین به مزارع و کنترل ورود حشرات ناقل به گلخانه ها به کار گرفته می‌شوند. این روش ها به ویژه در محیط های گلخانه ای می‌توانند بسیار مؤثر باشند.
کنترل شیمیایی یکی از رایج ترین روش ها برای مقابله با ویروس های گیاهی است. این روش شامل استفاده از ترکیبات شیمیایی است که یا به طور مستقیم ویروس ها را غیرفعال می‌کنند یا از گسترش و انتقال آن ها جلوگیری می نمایند. کنترل شیمیایی اغلب در کنار سایر روش های مدیریتی مانند کنترل بیولوژیکی و مکانیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا تأثیر بیشتری داشته باشد و از بروز مقاومت در ویروس ها جلوگیری شود.
ویروس کشهای گیاهی شیمیایی شامل اکسیدکننده‌هایی مانند هیپوکلریت سدیم (وایتکس)، دی اکسید کلر و پراکسید هیدروژن هستند که برای ضدعفونی بذرها و ابزارهای کشاورزی استفاده می‌شوند. ترکیبات نقره مانند نانوذرات نقره نیز اثر ضدویروسی بر روی برخی از ویروس های گیاهی دارند. همچنین، ترکیبات مسی مانند هیدروکسید مس و سولفات مس به عنوان مواد ضدویروسی و ضدباکتریایی استفاده می‌شوند.
مزایای ویروس کشهای شیمیایی
معایب ویروس کشهای شیمیایی
ویروس کشهای گیاهی غیرشیمیایی شامل روغن های گیاهی مانند روغن چریش (Neem Oil) هستند که می توانند انتقال ویروس توسط حشرات ناقل را کاهش دهند. علاوه بر آن، عصاره های گیاهی مانند عصاره سیر و زنجبیل نیز اثرات ضدویروسی نشان داده اند. همچنین، عوامل فیزیکی مانند گرما، اشعه UV و پرتودهی می‌توانند در غیرفعال کردن ویروس های بذر و خاک مؤثر باشند.
مزایای ویروس‌کش‌های غیرشیمیایی
معایب ویروس‌کش‌های غیرشیمیایی
از آنجا که بیشتر ویروس های گیاهی از طریق حشرات ناقل مانند شته ها، سفیدبالک ها و تریپس ها منتقل می‌شوند، کنترل این ناقلین نقش کلیدی در کاهش انتشار ویروس دارد. برای این منظور، استفاده از حشره کش های شیمیایی مانند نئونیکوتینوئیدها (مانند ایمیداکلوپرید و تیامتوکسام) برای کنترل شته‌ها و سفیدبالک‌ها پیشنهاد می‌شود. همچنین، پیرتروئیدها (مانند دلتامترین و لامبدا سای‌هالوترین) سریع الاثر بوده و تأثیر خوبی بر روی حشرات ناقل دارند. کاربامات ها نیز بر روی برخی حشرات ناقل مؤثر هستند.
حشره کش های بیولوژیکی و طبیعی مانند باکتری باسیلوس تورینجنسیس (Bt) بر روی برخی آفات ناقل ویروس ها مؤثر هستند. قارچ های بیوکنترل کننده مانند بیووریا باسینا و متاریزیوم نیز بر روی حشرات ناقل اثر کشنده دارند. علاوه بر این، نماتدهای شکارگر می‌توانند برخی آفات خاکزی ناقل ویروس را کنترل کنند.
ویروس های گیاهی تهدید جدی برای محصولات کشاورزی هستند و کنترل آن‌ها نیازمند استفاده از ترکیبی از روشهای زراعی، مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی است. استفاده از ویروس کش ها، سموم شیمیایی و غیرشیمیایی و کنترل ناقلین ویروس می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش خسارات ناشی از این عوامل بیماری زا داشته باشد. توسعه روش های ایمن‌تر و پایدارتر در کنترل ویروسهای گیاهی می‌تواند به بهبود تولیدات کشاورزی و حفظ محیط زیست کمک کند.
کودهای ضد شوری خاک معرفی و بررسی بهترین روشهای کشاورزی در خاک های شور شوری…
بردوفیکس (Bordeaux ): قارچ کش و باکتری کش قدرتمند برای حفاظت از گیاهان بردوفیکس (BordoFix)…
استریل‌سازی ریزنمونه‌ها در کشت بافت گیاهی | روش‌ها، مواد ضدعفونی و کاربردها کشت بافت گیاهی…
بیماری آنتراکنوز در گیاهان، علائم، علل و روش های کنترل بیماری آنتراکنوز (Anthracnose) یکی از…